Microkredieten zijn bedoeld om armen te helpen. In Cambodja zijn velen er juist diep door in de schulden geraakt, blijkt uit onderzoek van mensenrechtenorganisaties.
In Srah Pur, een door rijstvelden omringd dorp net buiten de Cambodjaanse hoofdstad Phnom Penh, loopt gemeenschapsleidster Kheav Ley door de onverharde straten. Kinderen zijn er aan het voetballen. Een hond ligt te luieren in de schaduw. Enkele vrouwen zitten voor een houten huis te kletsen. “Iedereen hier zit in de schulden”, zegt Kheav. “De ene helft bij private schuldeisers. De andere helft bij microfinanciers.”
Deze dorpelingen zijn geen uitzondering. Een vandaag verschijnend rapport van de Cambodjaanse mensenrechtenorganisaties Licadho en Sahmakum Teang Tnaut (STT) toont aan dat 2,38 miljoen Cambodjanen een microlening hebben uitstaan. Dat is een enorm aantal op een bevolking van 16 miljoen mensen. Het gros van die leningen is in handen van microfinancieringsinstituten die juist zijn opgezet om arme mensen vooruit te helpen.
Dieper de armoede in
In werkelijkheid duwen de leningen veel Cambodjanen dieper de armoede in. Volgens Licadho en STT lopen de totale schulden op tot zeker 8 miljard Amerikaanse dollar en is de gemiddelde schuld per lening 3370 dollar, ruim twee keer zoveel als het gemiddelde jaarloon in Cambodja. Omdat afbetalen vaak een worsteling is, worden Cambodjanen geregeld gedwongen land af te staan of om minderjarige kinderen aan het werk te zetten.
Chan Sophal heeft een winkeltje in Srah Pur. Ze verkoopt onder meer dranken, snacks en eieren. Chan opende het winkeltje vijf jaar geleden en hoopte haar lening binnen een paar maanden af te betalen. Maar de zaken liepen nooit goed genoeg. “Ik leen nu al vijf jaar iedere zes weken 250 dollar bij een microfinancier”, legt Chan uit. “Ik betaal dan elke week 50 dollar terug en na zes weken leen ik opnieuw 250 dollar.”
Zo verliest ze dus 50 dollar per termijn. “Soms moet ik geld lenen van de buren om mijn schulden af te betalen, maar zonder lening moet ik mijn winkel sluiten.”
Voorwaarden worden mondeling verstrekt
Het afsluiten van een microlening is eenvoudig in Cambodja. Vertegenwoordigers van microfinanciers gaan het hele land door om leningen te verstrekken. De voorwaarden die eraan vastzitten, worden mondeling uitgelegd, en vaak krijgen de klanten geen kopie van de regels en voorwaarden. Veel Cambodjanen hebben bovendien geen toegang tot juridische hulp. Vaak weten ze niet waar ze terecht kunnen als er problemen zijn.
Omdat het voor veel Cambodjanen moeilijk is de schulden af te betalen, ontstaan er geregeld schrijnende situaties, aldus Licadho en STT. Boeren worden gedwongen hun land te verkopen, mensen raken hun huis kwijt en ouders zetten hun kinderen aan het werk. Soms leidt het zelfs tot slavernij. Zo werken duizenden Cambodjanen gedwongen in steenfabrieken om hun schulden af te betalen.
Zittend in haar winkeltje veegt Chan Sophal de tranen uit haar ogen. Ze vreest de dag dat ze niet langer aan haar financiële verplichtingen kan voldoen. “Ze hebben tegen me gezegd, dat als ik niet kan betalen, ze mijn huis en mijn land in beslag nemen. Dan heb ik helemaal niets meer.”
Om mensen als Chan tegemoet te komen bepaalde de Cambodjaanse overheid twee jaar geleden dat de rente op microleningen niet hoger mag zijn dan 18 procent, in plaats van de 20 procent of meer die in het verleden werd geëist. Dat heeft weinig veranderd. Om het verlies aan rente-inkomsten op te vangen hebben veel microfinanciers de administratiekosten verhoogd. Zij varen er wel bij. Volgens Licadho en STT maakten Cambodja’s zeven grootste microfinancieringsinstituten in 2017 een gezamenlijke winst van 130 miljoen dollar.
Ook Triodos profiteert
Veel van die instituten zijn grotendeels in buitenlandse handen. Onder meer de door de Europese Unie opgezette Europese Investeringsbank en de International Finance Corporation, onderdeel van de Wereldbank, hebben aandelen. Ook Nederland doet mee. Zo heeft ontwikkelingsbank FMO een aandeel van 19,99 procent in Amret Microfinance Institution, bezit Triodos 6,25 procent van Acleda Bank en heeft Agora Microfinance aandelen in AMK Microfinance Institution, aldus de onderzoekers.
En het zijn niet alleen microfinanciers die profiteren. Om hun schulden af te betalen sluiten veel Cambodjanen een tweede lening af bij private schuldeisers, vaak een welvarende buurman of buurvrouw. Bij die leningen loopt de rente soms op tot 40 procent.
In Srah Pur zijn de gevolgen duidelijk zichtbaar. Meerdere huizen zijn dichtgetimmerd, de inwoners zijn vertrokken. “Die mensen konden hun schulden niet langer afbetalen”, zegt Kheav Ley. “Ik weet niet of ze ooit nog terugkeren.”
Lees ook:
De Chinezen zijn wel met érg veel, vinden ze in Cambodja
De vele toeristen uit China hebben de economie in het badplaatsje Sihanoukville in Cambodja een flinke boost gegeven. Maar de prijzen zijn ook sterk gestegen.
