Alleen de stikstofuitstoot verminderen? ‘Nee, stikstof én fosfor moeten tegelijkertijd omlaag’

De bouw lag stil en boeren waren boos omdat Nederland nu toch echt werk moet maken van teveel stikstof in de natuur. Terwijl dat helemaal niet helpt als er intussen niets gebeurt met de hoge concentraties fosfor in de bodem, zo blijkt uit onderzoek van de universiteiten van Utrecht, Göttingen en Zürich. Moeten we dan maar stoppen met die stikstof-aanpak? Nee, zegt de Utrechtse hoogleraar milieuwetenschappen Martin Wassen. “Stikstof en fosfor moeten tegelijkertijd omlaag.”

Ecoloog Wassen en zijn collega’s onderzochten op 673 locaties in negen landen welk effect het Europese stikstofbeleid heeft op de plantendiversiteit. Ze keken naar 574 soorten, waarvan 216 bedreigd, in graslanden, trilvenen, vochtige heides, hoogvenen en duinvalleien. Hun conclusie: bij een succesvolle reductie van stikstof zullen bedreigde soorten toch uitsterven door een teveel aan fosfor. Ze beschrijven hun onderzoek maandag in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Ecology and Evolution.

“Het is een illusie dat je de natuur redt als je je alleen op stikstof richt”, zegt Wassen. “Europa kent al sinds 1991 een nitraatrichtlijn, we weten inmiddels wel dat de hoeveelheid stikstof omlaag moet, maar als niet ook fosfor wordt teruggebracht, werkt het averechts. Het gaat om de balans tussen die twee voedingsstoffen.”

Oplossing: kringlooplandbouw

Probleem met fosfor is dat het veel makkelijker bindt aan bodemdeeltjes en daardoor minder makkelijk is te verminderen dan stikstof, dat veel vluchtiger is waardoor de verbindingen makkelijk uitspoelen. “De erfenis van jaren overbemesting zit nog in de bodem, die is verzadigd met fosfaat”, legt Wassen uit. “Er is in Nederland wel een fosfaatplafond, maar daarbij gaat het om hoeveel je mag toevoegen, niet hoeveel er nog in de grond zit.”

Wassen ziet de oplossing in kringlooplandbouw. “Je moet het in samenhang bekijken, en regionaal aanpakken. Bij grondgebonden landbouw houd je de productie en afzet van voer en mest in een regionaal gesloten kringloop. Mest geproduceerd in de veehouderij gebruik je op de akkers en het eventueel overschot gaat naar een mestverwerkingsinstallatie, liefst dichtbij. Daar win je mineralen als fosfor en kalium terug, zoals kippenboeren al doen op de Moerdijk. Dat is nodig omdat fosfaat een eindige hulpbron is, op een gegeven moment is het op. Bovendien maakt het onze landbouw minder afhankelijk van het buitenland. Landen als China, Marokko en Algerije krijgen een steeds groter monopolie met hun fosfaatmijnen.”

Lees ook:

Zo moet de akkerbouw afkicken van stikstof

In de strijd tegen de stikstofuitstoot stelt de commissie-Remkes voor om het gebruik van kunstmest ‘uit te faseren’. Maar akkerbouw zónder stikstof uit mest te gebruiken, kan dat? Jazeker, toont onderzoek op de proefboerderij Kollummerwaard.

Het trilveen bloeit weer in het Naardermeer, en dat is goed nieuws

Goed nieuws uit het oudste beschermde natuurgebied van Nederland: de vegetatie in het laagveen staat er veel beter voor dan dertig jaar geleden. Ingrijpen is wel blijvend nodig om de groenknolorchis telkens weer te laten bloeien.