ColumnVincent wil zon
Zonnestroom en de wasmachine komen elkaar in huis niet tegen (en dat kost geld)
Nederland heeft een heel betrouwbaar elektriciteitsnet, we hebben hier relatief weinig stroomstoringen. Maar echt slim is het niet. De stroom van de zonnepanelen op het dak weet de weg niet naar de wasmachine op zolder. Dat kost geld.
Het probleem met mijn stakende omvormer en de overbelasting van het net in de straat heeft me de afgelopen weken en maanden veel nieuwe inzichten opgeleverd. Ik weet niet hoe dat bij u is, maar ik had tot voor kort het rustgevende idee dat ik op mijn dak veel zonnestroom opwek die lijnrecht naar mijn wasmachine en waterkoker gaat. Een heerlijk groen huishouden had ik.
Maar dat blijkt dus vaak niet het geval. Dit verhaal wordt een beetje technisch, maar ik hoop het helder op te schrijven. En: het is van belang, want het kan u in de nabije toekomst geld schelen!
Drie draadjes
We hebben in Nederland een zogeheten 3-fasen stroomnet, waarbij er drie draadjes van de meterkast naar de transformator in de wijk gaan. Daardoor kan het zijn dat de zonnepanelen op fase 1 zijn aangesloten, terwijl de wasmachine op draadje 2 zit en de keuken op 3. In dat geval gaat de stroom uit de panelen dus via draadje 1 helemaal naar de wijktrafo, terwijl de stroom voor de apparatuur in huis via draadjes 2 en 3 uit de wijkcentrale komt en niet uit je eigen panelen.
Dat heeft een paar nadelen. De eerste is na al mijn blogs wel duidelijk, hoop ik. De stroom van de zonnepanelen belast het net en als de buren bij toeval hun panelen op dezelfde fase aansluiten, raakt dat net overbelast en schakelen omvormers voor de veiligheid automatisch uit. Dan kost dat u dus geld.
De oplossing is onder meer dikkere kabels die meer stroom kunnen verwerken. Maar dat vergt kostbaar graafwerk in de straat en kost u dus (indirect) ook geld. Een thuisbatterij kan uitkomst bieden, maar is ook niet gratis.
De wc als voorbeeld
Een tweede nadeel is dat naarmate we meer met stroom doen, bijvoorbeeld voor warmtepompen, we meer stroom afnemen van het net. Ook daarmee kunnen we het net overbelasten en ook daarvoor moet dan een dikkere kabel komen die ons allen geld kost.
Hier zou een thuisbatterij eveneens zijn nut hebben. Die wordt geleidelijk gevuld en kan de stroompieken afvlakken die ontstaan als de warmtepomp aanslaat. Vergelijk het met de stortbak van een wc. Als je de wc wilt doorspoelen met water dat rechtstreeks uit de waterleiding komt, heb je een heel dikke aanvoerbuis nodig. Door het water eerst te verzamelen in een stortbak, kun je die in een rustig tempo vullen via een dunne leiding.
Slimme Britten?
Nederland heeft drie stroomdraadjes naar elk huis getrokken. Maar dat is niet overal zo. In Engeland hebben ze maar één draad in de meterkast. Die is dikker en kan meer stroom leveren dan onze drie draadjes samen. Daar heb je dus nooit een probleem met de fase-verdeling. Alle stroom van zonnepanelen gaat via de zelfde draad als de stroom voor de apparatuur en wordt dus automatisch in huis gebruikt als er overdag een apparaat wordt ingeschakeld. Er is wel discussie geweest of we dat in Nederland ook niet zouden moeten invoeren, maar tot nu toe houden we hier vast aan drie draadjes.
Een derde nadeel werd me recent uitgelegd. Nu nog salderen we de stroom die de panelen leveren met de stroom die we gebruiken. Als ik per jaar 2500 kWh stroom produceer met mijn panelen en ik gebruik in huis ook 2500 kWh, hoef ik na een jaar 0 kWh af te rekenen. Het maakt niet uit dat ik in de zomer opwek en in de winter gebruik en ook niet op welke fase ik de panelen en apparaten thuis heb aangesloten. Dat saldeergemak stimuleert een slordig gebruik van het net. En naarmate we meer opwekken en meer gebruiken, vormt dat een steeds ernstiger probleem.
Einde aan salderen
Dus gaat de salderingsregeling op de helling. De komende tien jaar kunnen we elk jaar minder salderen en krijgen we daar een commerciëler systeem voor terug. De slimme meter registreert per fase hoeveel stroom je echt aan het net levert en hoeveel stroom je van het net haalt. Voor die laatste betaal je iets van 20 cent per kWh, en voor de stroom die je levert krijg je iets minder dan 20 cent, en dat zal gaandeweg veel minder worden.
Dat zal op den duur een stimulans zijn om thuisbatterijen te gebruiken, zodat de stroom die je opwekt, ook thuis gebruikt wordt. Dan vervangt die zonnestroom dus echt de stroom die je anders voor 20 cent zou moeten kopen. In Duitsland kennen ze al jaren een vergelijkbaar systeem en daar zie je ook al langer een markt voor thuisbatterijen ontstaan.
Terug naar de drie fasen en je apparatuur in huis. Als de zonnepanelen op fase 1 zijn aangesloten en op die fase verder alleen wat slaapkamerlampen branden, dan zal al je opgewekte zonnestroom dus aan het net geleverd worden. Je gebruikt er in huis niets van. Omgekeerd is alle stroom die je gebruikt afkomstig van het net. In mijn geval zou ik voor 2500 kWh zonnestroom zeg eens 15 cent per kWh krijgen (375 euro in totaal) en voor 2500 kWh gebruikte stroom 20 cent per kWh moeten betalen(500 euro in totaal). Ik ga er dus 125 euro op achteruit, en als de terugleververgoeding daalt naar 10 cent kost het me zelfs 250 euro per jaar.
Sluit die stroomvreters aan op dezelfde fase
Mijn thuisbatterij lost dit voor mij op. Maar die batterij is nog kostbaar... Simpeler zou het zijn om in ieder geval de grote stroomvreters in huis aan te sluiten op dezelfde fase als de zonnepanelen. Dan gaat de zonnestroom wel direct naar die apparatuur (als die tenminste aanstaat als de zonnestroom van het dak komt).
Een fase veranderen is niet iets dat je als leek zelf even regelt, daar moet een monteur voor in de meterkast aan het werk. Maar dat kan toch slim zijn als je flink wat stroom opwekt en verbruikt. Mijn 2500 kWh per jaar is echt aan de lage kant. Wie straks een elektrische auto en warmtepomp heeft, gaat gauw naar de 10.000 kWh. Extra zonnepanelen op het dak zijn dan welkom...
Overigens hebben moderne omvormers vaak al een 3-fasen aansluiting. Die verdelen hun stroom dus over de drie draadjes, zodat een deel van de zonnestroom dan zeker bij de apparaten in huis terechtkomt. Maar ook dan kan het nog slim zijn om te kijken wat op welke fase zit. En als u het al niet voor uw eigen portemonnee wilt doen: het is ook nog eens goed voor het netwerk in de straat. Door het thuis slim te regelen, wordt het netwerk niet onnodig belast.
Toevoeging 7 september 2020: Geen onderscheid per fase
In deze aflevering schreef ik dat de slimme meter per fase berekent hoeveel stroom er van het net wordt gehaald en hoeveel stroom er door panelen aan het net wordt geleverd. In de toekomst, als we de zonnestroom niet meer mogen salderen, kan dat ons geld kosten, waarschuwde ik. Dat afzonderlijk bijhouden van afname en levering per fase blijkt in ieder geval nu nog niet mogelijk. Slimme meters registreren nu nog het totaal van de drie fases; ze kunnen niet anders, zo lijkt het. Een netbeheerder meldde mij dat dit in de toekomst weleens zou kunnen veranderen. Hoe dat technisch moet, is mij nog niet duidelijk. Wat wel zeker is, is dat zonnestroom die via één fase het net op gaat en apparaten in huis die via een andere fase stroom van het net afhalen, het net belasten. Dat gebeurde bij mij, waardoor nu in de straat gegraven moet worden om het net te verzwaren. Dat kost veel geld en het is dus slim om dat te voorkomen.
In zijn weblog ‘Vincent wil zon’ belicht Vincent Dekker innovaties en ontwikkelingen op het gebied van groene energie, dichtbij en ver van huis. Lees meer afleveringen op trouw.nl/vincentwilzon.
