Zo komen we groener uit de coronacrisis

Geen euro verspillen

Voor de zomer al een pakket investeringen om duurzaam uit de coronacrisis te klauteren. Dat was de hoop van milieu-organisatie Natuur & Milieu. Bij de ambtenaren van het ministerie van economische zaken en klimaat lag, op hun verzoek, eind april al een stapel concrete suggesties van de club en andere experts. “We moeten niet eindeloos wachten”, zegt directeur Marjolein Demmers van Natuur & Milieu over de miljarden waarmee het kabinet de economie en werkgelegenheid wil aanjagen. “Jammer dat het er nog niet is, nu moeten we wachten tot Prinsjesdag. Er ligt zoveel geld klaar om uit te geven. Het is erg belangrijk om alle opgaves die Nederland heeft te combineren als je het gaat uitgeven: klimaat, circulaire economie, biodiversiteit, stikstof. We hebben een lijst gemaakt met juist hele praktische ideeën, waarbij het mes aan twee kanten snijdt.”

Hoe langer het duurt voor zo’n groene investeringsagenda er ligt, hoe meer bedrijven terughoudend zijn met duurzame investeringen, vreest Maria van der Heijden, directeur van MVO Nederland, netwerk van duurzame bedrijven. “De komende tijd worden grote investeringen gedaan die voor de komende generaties vastliggen. Daar mag je geen euro van verspillen. Bedrijven willen wel, maar er is wel beleid nodig en duidelijkheid.” De overheid moet zelf ook in actie komen en echt maatschappelijk verantwoord gaan inkopen, stelt Van der Heijden. “De regels zijn er, maar ze worden maar in een minderheid van de uitgaven toegepast.”

Openbaar vervoer en mobiliteit

De eerste zorg bij openbaar vervoer is: zorg dat het niet omvalt. Trein, tram, bus en veerboot behoren tot de essentiële infrastructuur van een land. Er is inmiddels tot eind dit jaar 1,5 miljard euro uitgetrokken om de ov-bedrijven overeind te houden. Meteen daarna zijn de plannen voor schonere mobiliteit te versnellen, suggereert Natuur & Milieu. Daarbij is juist gebruik te maken van de ervaringen met de lockdown. Stimuleer thuiswerken blijvend bijvoorbeeld, met een campagne ‘Het Nieuwe Werken 2.0’. Al geplande investeringen in lightrailverbindingen, dat is vervoer tussen een tram en een trein in zoals de Zoetermeerlijn, kunnen naar voren gehaald worden. Gemeenten kunnen steun krijgen om eerder autoluwe binnensteden en emissieloos vervoer van de grond te krijgen. Sneller het aantal laadpalen uitbreiden is dan een voor de hand liggende stap. De forens is door corona wellicht geneigd weer de – fossiele – auto te pakken. Voor afstanden tot 25 kilometer kan de elektrische fiets een schoon en gezond alternatief zijn. Een goed systeem van straffen en belonen kan hierbij helpen: geen belastingvrijstelling meer voor de kilometervergoeding maar een mobiliteitsbudget dat de forens zelf aan fiets, ov of thuiswerken kan besteden. Beloon werkgevers die fietsen naar het werk stimuleren.

Bonus voor warmtepomp

Bedrijven in de sector duurzame energie hebben door corona een tik gekregen, constateert de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie. Voor de pandemie zat de sector te springen om arbeidskrachten die verstand hebben van warmtepompen en zonnepanelen, nu zijn er teveel werknemers. Dat kan snel veranderen als de investeringen in schone energie weer op gang komen. Dan kan de sector juist mensen die elders werkloos zijn geworden, omscholen en inzetten.

Het kabinet nam al wat kleinere maatregelen om de nood te verlichten. Zo zijn subsidieregelingen opgerekt en komt er een premie van 35 euro op het inruilen van een oude energievretende koelkast. Ook is er 50 miljoen euro uitgetrokken om de renovatie en het energiezuinig maken van scholen en sportaccommodaties te versnellen.

De beste basis voor groen herstel is volgens de NVDE gewoon het Klimaatakkoord uitvoeren. Dat voorziet in totaal in 100 miljard euro aan investeringen en levert 50.000 extra banen op. Om rapper de economie duurzaam aan te zwengelen is onder meer te denken aan een ‘snelle-beslissersbonus’ voor burgers die een warmtepomp of zonneboiler aanschaffen en premies voor kleine bedrijven die nog dit jaar willen overschakelen op schone energie. Grote investeringen, zoals in slimme stroomnetten en warmtenetten, kunnen naar voren gehaald worden.

Bouwplaats zonder stikstof

De schop in de grond en bouwen maar: dat is in het verleden een succesvolle methode gebleken om een crisis te lijf te gaan. Maar zomaar metselen en beton storten is nu niet per se slim. Gebruik dan in ieder geval CO2-arm beton, suggereert MVO Nederland. En maak duurzaam en circulair bouwen aantrekkelijker. De markt is al klaar voor circulair ontwerpen, stelt MVO Nederland, er liggen genoeg oplossingen, maak die aanpak verplicht in aanbestedingsregels. Bedrijven die een stikstofloze bouwplaats voor elkaar krijgen, door bijvoorbeeld met elektrische machines te werken, zouden daarvoor beloond moeten worden.

Grootschalig woningen isoleren helpen om de klimaatdoelen te halen en pakken bovendien prettig uit voor de bewoners. Koppel een verplichte isolatie bij de overdracht van een huis aan een subsidie, suggereert Natuur & Milieu. Maak er een simpele regeling van en beloon bewoners die het snel willen doen met een extra bonus.

Opwarming van de atmosfeer tegengaan is één ding, voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering moet ook gebeuren. Haal investeringen in landschap – zoals berging van water, dijkverbeteringen – naar voren, dat moet toch gebeuren.

Huizen aansluiten op schone warmte is een grote uitdaging voor de komende jaren. Zet nu honderd mensen extra in bij het Expertise Centrum Warmte, stelt Natuur & Milieu. Die kunnen gemeenten, warmtebedrijven en bewoners helpen bij het vinden van de beste oplossingen.

Investeren in groene waterstof

Het begint simpel: verbind steun aan bedrijven aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord. Dat betekent bijvoorbeeld dat inspanningen om broeikasgassen te verlagen, onverminderd door moeten gaan. Help daar dan wel bij, stelt Natuur & Milieu, door de subsidieregelingen voor schone energie ruimer toe te passen, zodat productieprocessen kunnen overschakelen van fossiel op stroom uit zon en wind. Nu is het moment daar juist goed voor, omdat een deel van de fossiele productielijnen op een lager pitje staat.

Dat kan niet altijd, staal en chemie bijvoorbeeld zijn niet te maken met alleen elektriciteit. Meer investeren in groene waterstof is daarom nu een goed idee, is de suggestie van de milieuclub. Ook andere landen, zoals Frankrijk en Duitsland, zetten daarop in. De ontwikkeling van andere nieuwe technologieën, zoals op het gebied van recycling, kan aangewakkerd worden. Start-ups met innovatieve groene of circulaire oplossingen verdienen meer steun.

Het beprijzen van milieuschade is voor de lange termijn bijzonder belangrijk, vinden zowel MVO Nederland als Natuur & Milieu. Daar is snel mee te beginnen. Dat brengt geld in het laatje en geeft ruimte de lasten op arbeid te verlagen. Bovendien geeft het aan de industrie en de rest van de economie een duidelijk signaal dat schone investeringen meer zullen lonen dan vuile.

Lees ook:

Nederland moet haast maken met groen economisch herstel na de coronacrisis

Andere landen hebben al plannen om de economie groener op te bouwen na corona. Nederland is nog niet zo ver, aldus een adviesorgaan van het kabinet.

Duurzamer uit de coronacrisis komen? Er zijn kansen genoeg

Een stortvloed aan projecten laat zien dat er kansen zijn. Maar verval niet in wensdenken, stelt een hoogleraar. ‘De crisis maakt verregaande verandering voorstelbaarder.’