ReportageDroogte in Nederland
Zo droog, zelfs De Zumpe is niet meer zompig
De Achterhoek zucht onder de aanhoudende droogte. Trouw wandelt een week met experts langs het Pieterpad door het droogste stukje Nederland, van Vorden naar Millingen aan de Rijn. In aflevering 3: op pad met boswachters Doreen Rugers en Dirk van den Brink.
Uitgerekend op de dag dat minister Van Nieuwenhuizen van waterstaat de Achterhoek bezoekt vanwege de droogte, valt de regen met bakken uit de lucht. “Zul je net zien”, zegt boswachter Dirk van den Brink uit Ruurlo lachend, terwijl hij de druppels uit zijn snor wrijft. Donkere wolken pakken zich achter hem samen en in de verte klinkt gerommel.
Het deert niet. Ook de minister weet heus wel dat een buitje hier en daar op de lange termijn geen verschil maakt, zegt hij. Om de aanhoudende droogte in de Achterhoek op te lossen, moet er maar liefst 200 millimeter regen vallen: 200 liter water per vierkante meter. Van den Brink, droogjes: “Dat is veel, hoor”.
Met Dirk van den Brink (56) en Doreen Rugers (31) – hij al 25 jaar boswachter in de Achterhoek en zij pas acht weken – lopen we in de stromende regen door De Zumpe, een van de kwetsbaarste natuurgebieden in de Achterhoek. Normaliter is het niet toegankelijk voor bezoekers. Ook is het voorlopig verboden om hier grondwater op te pompen, omdat de gevoelige vegetatie afhankelijk is van de grondwaterstand en onherstelbare schade dreigt op te lopen als die nog verder zakt.
Blauwe zegge en moeraswespenorchis
Wie om zich heen kijkt, ziet in eerste instantie onopvallend grasland met planten en kruiden. Wat De Zumpe zo bijzonder maakt, is dat er twee soorten water bij elkaar komen, vertelt Van den Brink. Uit het noordoosten stroomt kalkrijk grondwater het gebied in, uit het zuiden kalkarm grondwater. Die combinatie levert een grote variëteit aan planten op, zoals de blauwe zegge en de moeraswespenorchis.
Over olifantenpaadjes lopen we behoedzaam door het veld. Het oogt misschien groen en fris, maar het venijn zit onder de oppervlakte. Net als veel andere plekken in de Achterhoek kampt De Zumpe met verzuring, verrijking en verdroging, vertelt Rugers. Dat betekent simpel gezegd een bodem met een onfortuinlijke optelsom van zure regen, te veel stikstof en te weinig kalkrijk grondwater. Als dat niet verandert, dreigen bijzondere plantensoorten te verdwijnen.
Dat er nu een laagje regenwater op het gras staat, zegt weinig. Ieder drupje regen is mooi meegenomen, maar de ene druppel is de andere niet, vertelt Rugers. “Grondwater heeft een heel andere samenstelling dan regenwater. Het kan zijn dat een poel vol regenwater staat en dat voorbijgangers denken: prima. Toch is dat dan niet het juiste water. Deze natuur heeft een bepaalde verhouding nodig. Als het grondwater wegvalt en er komt alleen nog zuur regenwater bij, dan kunnen sommige soorten alsnog verdwijnen.”
Moerasbos
Een stuk verderop begint het ‘broekbos’, een moerasbos dat een groot deel van het jaar onder water hoort te staan. De gevolgen van de droogte zijn hier beter te zien dan op het gras: de wortels van de elzen reiken bovengronds de breedte in. De bomen kunnen wel wat hebben, zegt Rugers. Als het waterpeil zakt, gaan de wortels dieper de grond in, maar als ze daar wéér niets vinden, wordt dat uiteindelijk een probleem.
Om te anticiperen op de droogte maakt Staatsbosbeheer onder meer beken dicht en wordt er geëxperimenteerd met voor de Achterhoek nieuwe boomsoorten, die beter opgewassen zijn tegen de droogte. Zoals de boomhazelaar en de esdoorn, zegt Van den Brink. “Door andere soorten te planten, kun je de bossen weerbaarder maken. De droogte en de weersextremen worden alleen maar erger, dus we kunnen ons er maar beter op voorbereiden.” Dat gebeurt echter niet in De Zumpe, want daar wordt zo min mogelijk ingegrepen in de natuur.
Heeft Rugers, die nog maar net in het vak zit, nog wel vertrouwen in de toekomst? Ja hoor, zegt ze lachend onder de nog altijd donkere lucht. “Je ziet dat de mindset omslaat. De droogte is nu zo extreem, dat is een wake-upcall. Dat het er niet altijd even rooskleurig uitziet, is een feit, maar volgens mij begint het wel steeds meer te dagen dat klimaatverandering een probleem is van ons allemaal.”
Lees ook het eerste en tweede deel van deze serie:
Deel 1: De Baakse Beek bij Vorden is helemaal drooggevallen. Tot verdriet van Hein Pieper, dijkgraaf van het droogste stukje Nederland: ‘Dit draai je niet zomaar terug’
Deel 2: Door de droogte nemen plaagsoorten explosief toe, vertelt Udo Hassefras van Natuurmonumenten op het landgoed van Kasteel Slangenburg. Andere dieren dreigen juist te verdwijnen.
