Zijn de enorme winsten van de fossiele industrie nog moreel acceptabel?

Absurd, stuitend, niet uit te leggen: de recordwinst van Shell oogst een vloed aan verontwaardigde reacties. Die winst heeft een record bereikt, ruim 42 miljard dollar (38 miljard euro) bleek donderdag. Terwijl grote groepen burgers zuchten onder de hoge energienota’s, profiteerde de multinational van door een oorlog veroorzaakte hoge energieprijzen. Is dat moreel acceptabel, is de vraag die op Twitter en elders werd gesteld.

Steeds minder, zo lijkt het. Wereldwijd is er ophef over de cijfers die energiegiganten nu bekendmaken. ExxonMobil spant de kroon met een nooit eerder vertoond bedrag van 56 miljard dollar over 2022. ‘Buitensporig’, reageerde de Amerikaanse president Joe Biden. De olie-industrie maakt misbruik van de crisis en spekt de zakken van topbestuurders en aandeelhouders, aldus het Witte Huis.

‘Een belediging voor werkende families’

‘Obsceen’, oordeelde voorman Paul Nowak van de Britse vakbond TUC donderdag over de resultaten van Shell, tegenwoordig de thuisbasis van de voormalige ‘koninklijke’. “Een belediging voor werkende families.” De belasting op zulke extreme winsten moet omhoog, stelde Nowak meteen.

Afgelopen jaar is in de EU en het Verenigd Koninkrijk zo’n heffing ingesteld. Shell heeft daar ruim 2 miljard euro aan afgedragen, zo bleek donderdag. Te weinig, miljarden blijven op de tafel liggen, vindt Nowak. Ook in de Tweede Kamer klonk gisteren de roep om een hogere taks voor Shell, door de linkse oppositie.

Bofbelasting

Exxon vecht bij het Europese Hof van justitie in Luxemburg de verschuldigde ‘solidariteitsbijdrage’ – ruim een miljard dollar - aan. De VS kennen nog niet zo’n bofbelasting, Biden denkt daar nog over na.

De verontwaardiging betreft niet alleen de scheefgroei tussen de private miljardenwinsten enerzijds en de publieke miljarden anderzijds die overheden nu moeten uittrekken om burgers financieel te steunen. De fossiele bedrijfskassen lopen daarnaast vol tegen de achtergrond van een klimaatcrisis. De inspanningen om de uitstoot te verminderen zijn nog onvoldoende. De wereld stevent af op krap drie graden opwarming, een zeer ontwrichtend vooruitzicht volgens klimaatwetenschappers.

14 procent naar duurzame energie

De olie- en gasindustrie zou deel van de oplossing kunnen zijn door die miljarden in schone energie te steken. Maar dat gebeurt nog maar mondjesmaat. Hooguit 14 procent van de investeringen van Shell ging in 2022 naar duurzame energie, ongeveer 3 miljard euro, volgens de eigen rapportage van het bedrijf. Dat betrof de divisie Renewables and Energy, waar ook nog fossiele activiteiten onder vallen, zoals de handel in gas.

De werkelijk groene investeringen lagen dus lager, concludeert de club van activistische aandeelhouders Follow This. “Het grootste deel van de investeringen van Shell blijft in fossiele brandstoffen omdat het bedrijf geen doelstelling heeft om zijn totale CO₂-uitstoot dit decennium drastisch te verminderen, wat nodig is om Parijs te halen”, was donderdag het commentaar van Follow This op de cijfers van Shell. Intussen besteedt het bedrijf wel ongeveer vier miljard euro om eigen aandelen in te kopen, goed voor het rendement van de beleggers. Die keuze om zo het geld te besteden is voor de meeste andere olie- en gasmultinationals niet anders, Shell is dan nog een relatief ‘groene’ in dat palet.

Fossiele subsidies

Behalve de energiearmoede en het klimaat is er nog een derde doorn in het oog: fossiele subsidies. De Tweede Kamer sprak er gisteren over tijdens een debat over de Klimaatwet, klimaatactivisten bezetten om die reden afgelopen weekend de A12. Nederland subsidieert, direct en indirect, de fossiele sector voor ruim 17 miljard euro, berekende de Europarlementariër Alman Metten. Het kabinet houdt het zelf op minstens 4,5 miljard euro, maar erkent dat het meer is, alleen is niet duidelijk hoeveel meer. Hoe dan ook: er is groeiend verzet tegen de onlogische combinatie van klimaatbeleid aan de ene kant en financiële prikkels om juist olie, gas en kolen te blijven gebruiken aan de andere kant. Onlangs riepen ruim 300 economen op om er daarom mee op te houden.

GroenLinks stelde donderdag voor om minstens 400 miljoen euro aan dat soort subsidies per direct te schrappen. Het gaat om vijf belastingkortingen voor grootgebruikers van olie, kolen en gas. Die voordelen zijn niet uit te leggen aan de burger die wel belasting op energie betaalt en nu ook nog eens veel hogere rekeningen ziet binnenkomen, stelt GroenLinks. Volgende week volgt een stemming over het voorstel, vermoedelijk zal het geen Kamermeerderheid krijgen.

Lees ook:

Shell ligt op ramkoers met het klimaat, zegt Milieudefensie

Door het boren naar meer olie en gas negeert Shell het klimaatvonnis van de rechter, zegt Milieudefensie. De oliereus spreekt van een ‘verkeerd beeld’.