Zeespiegelstijging is een feit. Maar met hoeveel centimeters, dat hebben we zelf in de hand

Als de uitstoot van broeikasgassen op zijn huidige niveau blijft, zal de zeespiegel aan het eind van deze eeuw gemiddeld 80 centimeter hoger staan dan nu. Zou het lukken de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia naar nul te verlagen, dan stijgt de zeespiegel nog maar met 40 centimeter. Dat verschil oogt klein, maar kan van enorme betekenis zijn voor veel plekken op aarde, waaronder de lage delta waarin Nederland ligt.

De prognoses komen uit het jongste rapport van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties, dat maandag werd gepubliceerd. De cijfers komen overeen met eerdere rapportages van het IPCC, maar ze zijn nauwkeuriger en geven ook meer zekerheid over de oorzaken. In de laatste eeuw is de zeespiegel harder gestegen dan ooit in de recente geschiedenis. En het staat vrijwel vast, zeggen de wetenschappers van IPCC, dat de mens daarvoor verantwoordelijk is.

Een traag klimaateffect

De gemiddelde zeespiegel is nu 20 centimeter hoger dan aan het begin van de twintigste eeuw. Maar die stijging is vooral in de laatste halve eeuw versneld, en blijft dat doen. Hij is ook niet zomaar te stoppen, want het is een traag klimaateffect.

De belangrijkste oorzaak is de thermische uitzetting van het water in de oceanen; water dat door klimaatverwarming opwarmt, neemt meer ruimte in. Een beetje meer ruimte slechts, maar in zulke enorme oceanen tikt dat aan: de uitzetting is goed voor de helft van de zeespiegelstijging. De andere helft komt voor rekening van smeltende gletsjers en ijskappen, en voor een kleiner deel van de waterafvoer van land. Maar ook die factoren worden gestuurd door klimaatverandering.

Omdat het effect zo traag is, zal het hoe dan ook doorzetten. Ook als de klimaatverandering wordt gekeerd, zal het lang duren voordat de warmte weer uit het oceaanwater is en de gletsjers en ijskappen op hun oude niveau zijn, zo dat al mogelijk is.

De zeespiegel zal de komende millennia blijven stijgen. Maar de scenario’s van het IPCC laten zien hoe groot de verschillen kunnen zijn. Als de mensheid erin slaagt de opwarming te beperken tot een gemiddelde van 1,5 graad, zoals afgesproken, stijgt de zeespiegel in de komende 2000 jaar nog met zo’n 2,5 meter. Laat de mens de temperatuur oplopen met 5 graden, dan komt de zee in 2000 jaar 20 meter hoger te staan.

Instabiele ijskappen

Deze vooruitzichten kunnen nog slechter worden als de ijskappen van Groenland en vooral Antarctica instabiel worden, afbreken en in zee belanden. Dat zal door de opwarming zeer waarschijnlijk gebeuren, maar hoe snel is nauwelijks te voorspellen. Mocht het eerder gebeuren dan nu wordt gedacht, dan kan het aan einde van deze eeuw een meter extra betekenen in het zeespiegelniveau.

Hoewel ze ver weg liggen, zijn die ijskappen voor Nederland van groot belang, nu al. Het woord waterpas doet anders vermoeden, maar het water is op de aardbol niet gelijk verdeeld. Water wordt volgens de wetten van de natuurkunde aangetrokken door die grote ijsmassa’s aan de polen. Als die massa’s door afsmelting minder groot worden, daalt ook hun aantrekkingskracht, en komt er meer zeewater naar onze gematigde streken. Bij de gemiddelde zeespiegelstijging die het IPCC voorziet tot het einde van deze eeuw, moet Nederland daarom 10 procent optellen.

Lees ook:

‘Vluchten kan niet meer’. Iedereen krijgt te maken met klimaatverandering

De aarde is al 1,2 graden opgewarmd. Het risico is groot dat de drempel van anderhalve graad opwarming snel is bereikt, waarschuwt secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties.