Werknemers dwingen succesvol hogere lonen af. Volgt dan nu de gevreesde loon-prijsspiraal?

Met een gemiddelde van 7 procent zijn de loonafspraken in februari op een nieuwe recordhoogte uitgekomen, meldde werkgeversvereniging AWVN maandag. Volgens AWVN zijn zulke hoge loonstijgingen sinds de jaren zeventig niet voorgekomen.

In welke sectoren gaan de lonen het meest omhoog?

De NS zette vorig jaar september de toon toen de werknemers na zes dagen van stakingen een structurele loonsverhoging afdwongen van gemiddeld 9,25 procent. Mensen die een hoger salaris tegemoet kunnen zien zijn vooral werkzaam bij de overheid (ruim 8 procent stijging), de groothandel (7,5 procent), de industrie (7,4 procent), de voedingsbranche (bijna 7 procent) en de landbouw (ruim 6,5 procent). Wie in de horeca werkt komt minder goed weg, die branche bungelt al enkele jaren onderaan met kleine extraatjes van maximaal 3 procent.

Kunnen werkgevers die hogere lonen wel betalen?

“In de horeca dus niet”, zegt AWVN-woordvoerder Jannes van der Velde. “Die hebben door corona een moeilijke periode gehad en weinig vet op de botten. Maar in de branche voor voedingsmiddelen lijkt het wel redelijk te kunnen.”

Het hangt ervan af in hoeverre werkgevers in staat zijn om loonstijgingen door te berekenen in de prijzen van hun producten of diensten, zegt Ton Wilthagen, hoogleraar arbeidsmarkt aan de Universiteit Tilburg. “Als die extra salarissen één op één worden doorberekend, dan wordt een loon-prijsspiraal aangewakkerd. Maar de prijsstijgingen komen niet alleen voort uit loonstijgingen, maar worden ook beïnvloed door materialen en energie- en andere kosten. De fundamentele discussie die in dit kader speelt is natuurlijk, met hoeveel winst zouden bedrijven en aandeelhouders genoegen moeten nemen?”

Is er al sprake van een loon-prijsspiraal?

“Mijn vermoeden is dat daar intussen al sprake van is, maar nog niet in spectaculaire mate”, stelt Wilthagen. Volgens hoogleraar arbeidseconomie Joop Schippers ( Universiteit Utrecht) is het aan de werkgevers of zij er zo’n loon-prijsspiraal van willen maken. “Tot dusver zien we dat de ‘nationale verarming’ die voortvloeit uit bijvoorbeeld hogere energieprijzen vooral ten koste gegaan is van de koopkracht van werknemers, die dat nu voor een deel weten te repareren via hogere lonen. En van de belastingbetaler, via de prijsplafonds voor energie.”

Daarom is het wat Schippers betreft aan de werkgevers, die de bal tot nu toe bij de werknemers hebben gelegd: “Als die de stijgende lonen niet voor een deel voor hun eigen rekening willen nemen en opnieuw de prijzen verhogen, zullen de werknemers het – zeker zolang de arbeidsmarkt zo krap blijft – er niet bij laten zitten en hollen lonen en prijzen de komende tijd achter elkaar aan.”

Wie schiet er iets op met hogere prijzen als gevolg van hogere lonen?

Wilthagen: “Als de lonen stijgen en de prijzen ook, dan worden werknemers er niet veel beter van. Maar dat wil niet zeggen dat vakbonden en werknemers dan niet voor hoge loonstijgingen blijven gaan. De FNV wil sowieso het liefst automatische prijscompensatie, al worden prijsstijgingen ook door zaken bepaald die buiten de macht van werkgevers liggen. Denk maar aan de oorlog in Oekraïne en de gestegen prijzen voor energie.”

Is 7 procent loonsverhoging voorlopig het record?

Op dit moment gaat het wel hard, constateert ABN-econoom Aggie van Huisseling. “Historisch gezien is de contractloongroei tussen de 1 en 3 procent. Zelfs in 2019 was arbeidsmarktkrapte niet genoeg om loongroei aan te laten trekken. De huidige combinatie van nog lagere werkloosheid en verlies aan koopkracht door hoge inflatie is wel genoeg om cao-loongroei te laten stijgen.”

Dus ja, die lonen komen hoger uit, stelt Van Huisseling. Maar of de lonen en prijzen elkaar wederzijds versterken betwijfelt ze. “Ten eerste omdat Nederlandse bedrijven over het algemeen ruimte hebben om lonen te verhogen. Anderzijds, doordat de Europese Centrale Bank flink op de rem trapt en daarmee zorgt voor afkoeling van de lange termijn inflatieverwachtingen. Het zal dus niet zo’n vaart lopen.”

Lees ook:

10 procent loon erbij, hoe reëel is dat in de zorg en het openbaar vervoer?

in veel sectoren wordt volop gestaakt voor een hoger loon. Maar sommige werkgevers houden vol dat ze de werknemers simpelweg niet kúnnen compenseren voor de inflatie.