Om erachter te komen of raven en wolven samenwerken, werden zes jonge raafjes dit voorjaar gezenderd op de Veluwe. Nu zijn de eerste data binnen.
De witte lijn op de kaart van de Veluwe op het beeldscherm van Bart Beekers van ARK Natuurontwikkeling houdt iets ten noorden van de A1 op. De gps van een van de gezenderde raven heeft net weer zijn locatie doorgegeven: hij houdt zich op midden in het kroondomein van de koning, dichtbij een plek waar soms aangereden of afgeschoten wild wordt neergelegd om opgegeten te worden door aaseters. Het idee is om de gezenderde raaf te zoeken, maar dat gaat bij dit dier niet lukken, al lijkt hij stil te zitten. De kroondomeinen zijn tot eind december gesloten voor publiek, en dus ook voor de ravenonderzoekers.
Tafeltje-dek-je
Op Koningsdag dit jaar werden zes jonge raven op de Veluwe gezenderd. Om hun nog onvolgroeide bruin-zwarte vleugels kregen ze een soort rugzakje met gps dat hun locatie doorgeeft. Hoe bewegen de vogels zich over de Veluwe, waar blijven ze hangen, keren ze nog vaak terug naar hun ouderlijk nest? Maar bovenal: hoe werken ze samen met de nieuwste bewoner van de Veluwe, de wolf? Dat willen onderzoekers van ARK Natuurontwikkeling, de Wageningen Universiteit en de Ravenwerkgroep Nederland weten.
Onder andere in nationaal park Yellowstone in de Verenigde Staten blijken raven en wolven een vergaande samenwerking met elkaar te hebben. Als wolven een prooi te pakken hebben, zijn er vrijwel onmiddellijk raven bij. Wolven tolereren de raven, zij mogen mee-eten als de wolf het karkas geopend heeft; iets wat raven zelf niet kunnen. ‘Tafeltje-dek-je’, in de woorden van Beekers.
Door te roepen en wellicht zelfs met hun vleugels naar beneden te hangen, wijzen raven op hun beurt aan wolven verzwakte dieren aan. ‘Ze zijn heel communicatief, ze hebben honderden verschillende geluiden”, zegt Hans de Vos Burchart van de Ravenwerkgroep. Dat ze ook hun vleugels gebruiken, is zeker niet ondenkbaar. Of ze dat ook op de Veluwe doen? Wellicht, maar het onderzoek staat nog in de kinderschoenen.
Over hun schuwheid voor mensen zijn ze ook communicatief, ondervonden zowel Beekers als De Vos Burchart. Beekers: “Ik was erbij toen ze gezenderd werden. Zo gauw ze nu merken dat ik in de buurt kom, vliegen ze al op. Als ik weer vertrek, vliegen ze een eindje met me mee om zich ervan te verzekeren dat ik ook echt weg ben. Ik denk echt dat ze me herkennen.”
“We ontdekken nu al nieuwe dingen”, zegt Beekers. Bijvoorbeeld dat de raven lange tijd blijven hangen op een plek waar een dood dier heeft gelegen, veel langer dan bij de patatkramen op de Veluwe, waar ze rondhangen bij de vuilnisbakken. “Tsja, als ik moest kiezen tussen patat of biefstuk wist ik het ook wel.”
Nog dagen nadat een dier gedood is door een wolf of jager vliegen de raven rond het karkas, om de stukken vlees die ze eerder in de nabije omgeving verstopt hebben én die van hun concurrenten te zoeken. Beekers: “Caching heet dit. Laatst vond een op wolvengeur getrainde hond een stuk vlees dat onder een stuk mos lag. Het is er vermoedelijk verstopt door een raaf. Ze kunnen tot wel twee kilo vlees per dag op deze manier verbergen in de omgeving van een kadaver.”
Dat levert overigens gelijk weer nieuwe vragen op, want hoe worden de stukken verspreid en wat doet het met de ecologie van een gebied als er op allerlei plekken vlees beschikbaar komt voor aaseters – niet alleen voor raven, maar bijvoorbeeld ook voor aaskevers en vliegen? “Er ligt op deze manier bij een flink edelhert van tachtig kilo zo tientallen kilo’s vlees in de omgeving.”
Nog vijf raven in leven
Van de zes gezenderde raven zijn er nog vijf in leven. Eentje werd opgegeten, vermoedelijk door een marter. Van hem of haar – het geslacht is bij raven niet makkelijk vast te stellen – vonden de onderzoekers alleen zijn rugzak en een berg afgeknauwde veren terug.
Een tweede wist zich van zijn rugzak te ontdoen. Hoe hij de bandjes door heeft gekregen, is nog steeds een mysterie. Ook vonden de onderzoekers piksporen op het gps-kastje, dus wellicht had hij een handlanger bij zijn bevrijdingsactie. Zijn rugzakje werd bij een ander ravenjong omgehangen.
Een derde raaf vonden de onderzoekers verzwakt op de grond nadat ze zijn locatie niet meer zagen veranderen op de kaart. “Hij eet zich nu vol in de vogelopvang voor hij weer wordt uitgezet”, zegt De Vos Burchart. “In die zin was de zender zijn redding, anders had hij het niet overleefd.”
Even verderop, bij Radio Kootwijk, vliegt een broer of zus van de raaf die zich verschuilt in de koninklijke bossen, ziet Beekers op zijn computerscherm. De heide en bosrand rondom het oude radiostation zijn geliefd bij de raven. Ook hier lagen afgelopen maand twee kadavers, van een hert en een zwijn.
Of ze zijn afgeschoten of gegrepen door de wolf is niet te zeggen, dus concreet bewijs voor een Veluwse samenwerking is er (nog) niet. De onderzoekers hopen meer bewijs te verzamelen met cameravallen als ze van terreinbeheerders horen dat er, in onderzoeksjargon, een ‘wolvenkill’ is geweest.
Aaseters in actie
Er is nog nauwelijks iets van het Kootwijkse hert over: een ruggengraat, tientallen meters verderop een onderkaak, weer op een andere plek ligt de bovenkant van de schedel. Mestkevers stommelen onder de wervelkolom, terwijl glanzend groene vleesvliegen over de bijna witte beenderen schuiven op zoek naar de laatste reepjes rottend hertenvlees.
Beekers: “Je ziet rondom zo’n kadaver gelijk allerlei activiteit ontstaan van aaseters. Zij zorgen voor de verspreiding van voedingsstoffen. Hierdoor komen de mineralen die zijn opgeslagen in de botten van het hert gelijk weer in de voedselketen terecht.”
In de verte vliegen de raven in ploegjes van twee of drie langs de bosrand. Ze zijn haast niet te missen door hun diepe zwart tegen het matte groen van de Veluwse dennen. En met een spanwijdte van 120 centimeter hebben ze eerder het formaat van een buizerd dan van een kraai. Of een van de raven-met-rugzak ertussen vliegt, is moeilijk te zeggen. Ze mogen dan niet bang zijn van de wolf, van de mens moeten ze niets hebben.
Lees ook:
Hij was ooit verdwenen uit Nederland, maar nu is er goed nieuws voor de raaf
De raaf, verdwenen in 1928, lijkt zijn draai weer te vinden in Nederland. Daar ging het nodige kunst- en vliegwerk aan vooraf.
