Welke chemicaliën zitten er in je wandelschoen en is dat erg?

Ze moeten allereerst lekker lopen natuurlijk. Maar hoe duurzaam is je nieuwe paar wandelschoenen? Fabrikanten proberen schadelijke chemicaliën uit te bannen.

Het wandelseizoen breekt weer aan, dus schoenen uit de kast en lekker naar buiten. Tijd om na te gaan of de stappers niet versleten zijn en aan vervanging toe. Stel dat een nieuw paar nodig is en de wandelaar wil graag een duurzaam product kopen, dan valt er van alles te kiezen.

Een aantal bekende merken op outdoorgebied heeft een duurzaamheidsbeleid, zoals Hanwag, Meindl en Lowa. Hun eerste boodschap: koop goede schoenen – die van ons bijvoorbeeld – want die gaan langer mee. Niet de goedkoopste, wel duurzamer in de zin van een langer leven, is de belofte, bijvoorbeeld door de dubbele stiksels. Minder vaak nieuwe spullen kopen betekent ook minder vervuiling door grondstoffen, productie en transport.

Makkelijk te repareren

Daar is lang niet alles mee gezegd. Het is daarnaast belangrijk welke materialen zijn gebruikt, waar die vandaan komen en of de schoenen makkelijk te repareren zijn, mochten ze toch kapotgaan of slijten. Wie zich daarin wil verdiepen, kan bijvoorbeeld letten op certificaten. Dat geeft meer houvast dan alleen een mooi verhaal.

Zo gebruikt Hanwag leerlooierijen met een gouden label van de Leather Working Group. Dat is een niet op winst gerichte organisatie die verantwoorde productie van leer nastreeft. Het draait om het leer zelf, de grondstoffen voor het looien en de sociale omstandigheden in het productieproces.

Er is ook wel kritiek op deze club. Die zou zich te veel richten op het verwerken van het leer en minder op waar het uiteindelijk vandaan komt: de boerderijen en slachthuizen in bijvoorbeeld Zuid-Amerika waar niet alles goed op orde is. Hanwag stelt echter zicht te hebben op de hele toeleveringsketen omdat vrijwel alle grondstoffen uit de Europese Unie komen en ook binnen de Europese grenzen verwerkt worden.

Moeilijk afbreekbare chemicaliën

Een ander punt van aandacht is het gebruik van per- en polyfluorkoolwaterstoffen, zogeheten PFC’s. Die hebben prachtige eigenschappen voor outdoorspullen, ze stoten namelijk vuil, vet en water af. Je kunt er bijvoorbeeld schoenen en kleding mee impregneren. De PFC’s zijn echter nauwelijks afbreekbaar en daardoor milieuonvriendelijk. Schoenenmaker Lowa zegt nu dat het alle onderhoudsproducten PFC-vrij heeft gemaakt.

Maar dat soort moeilijk afbreekbare chemicaliën, vallend onder de zogeheten Pfas, zitten ook in het materiaal Gore-Tex. “Gore-Tex is een membraan met hele goede eigenschappen: het laat water niet in, maar vocht er wel uit”, legt associate-lector Jens Oelerich van Hogeschool Saxion uit. “Daarom wordt het gebruikt in wandelschoenen en regenkleding.” Gore-Tex maken zonder Pfas maar met dezelfde eigenschappen, is niet zo makkelijk, zegt Oelerich.

‘Niet alle chemie is erg’

Gore-Tex zelf claimt dit jaar afscheid te kunnen nemen van de moeilijk afbreekbare schadelijke stoffen en volledig over te stappen naar productie van PFC-vrije membranen. Hanwag zegt al een type schoen te maken zonder PFC’s, met een ‘Ecoshell membraan’. Ook andere fabrikanten zijn bezig de PFC’s uit te bannen.

“Niet alle chemie is erg als het goed wordt gebruikt”, zegt Oelerich. “Via sprays kunnen schadelijke stoffen makkelijker in de natuur en in het water komen, dat wil je niet. Van Pfas wordt vermoed dat ze kanker kunnen veroorzaken. Een membraan is, als het niet kapotgaat, veiliger voor de omgeving. Dan is wel de vraag of de schoen of jas waar het in zit, goed gerecycled kan worden. Voor Gore-Tex weten we dat het een laag is die theoretisch te scheiden is van de rest. Dat is nog wel zeer arbeidsintensief, economisch kan dat nog niet uit.”

Verzolen is vaak mogelijk

De schoen zo lang mogelijk in leven houden helpt in ieder geval voor de duurzaamheid. Verzolen is bij wandelschoenen van ambachtelijke merken vaak mogelijk. Zo meldt Lowa jaarlijks 15.000 schoenen van een nieuw stapvlak te voorzien, tegen materiaalkosten. Niet alleen zolen, ook hakken of hielvoeringen zijn te herstellen. Merken geven zelf aan of ze een reparatieservice hebben.

Duurzaamheid vraagt ook wel wat van de wandelaar zelf. Wandelschoenen gaan langer mee als ze goed onderhouden worden en op de juiste manier bewaard. Goed schoonmaken na een tripje – daar zijn ook weer duurzame middelen voor of gewoon met lauw water – en niet bij de verwarming drogen, daardoor drogen de materialen uit. Er bestaan schoenendrogers die bacterie- en schimmelgroei zouden tegengaan, maar die kosten dan wel weer stroom en het is een apparaat erbij.

Ademend opbergen is ook een advies, niet in een plastic tas proppen dus als een tijdje niet gestapt wordt. Het leer kan af en toe een waxbeurt gebruiken voor de soepelheid. En de laatste tip: geregeld lopen. Als schoenen ongebruikt lang in de kast staan, kan de tussenzool harder en brozer worden. Scheurt-ie ineens tijdens een leuk tochtje.