Voedselveiligheid
We krijgen te veel chemicaliën binnen en daar kunnen we weinig aan doen
Via voedsel en drinkwater krijgen mensen in Nederland te veel Pfas binnen. Maatregelen hebben pas op de lange termijn effect omdat deze chemicaliën bijna overal in zitten, hardnekkig zijn en zich makkelijk verspreiden.
Nederlandse consumenten krijgen gemiddeld anderhalf tot maximaal vijf keer zoveel Pfas binnen via voedsel en drinkwater als wat de Europese waakhond Efsa aanvaardbaar vindt. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM. Het instituut adviseert de overheid om ervoor te zorgen dat mensen minder in aanraking komen met de vet- en vochtafstotende chemicaliën onder de verzamelnaam Pfas (per- en polyfluoralkylstoffen).
Dat is geen eenvoudige opgave, erkennen de onderzoekers. Pfas zitten bijna overal in, ze zijn beweeglijk in het milieu en blijven lang aanwezig. Omdat het probleem grensoverschrijdend is, werkt Nederland samen met Duitsland, Denemarken en Zweden aan een Europees verbod op deze stoffen.
Pfas in kraanwater
De overheid moet nagaan welke maatregelen effectief en proportioneel zijn om de totale inname aan Pfas te verlagen, zowel in drinkwater als in voedsel, staat in de RIVM-rapportage die vrijdag aan de ministerraad is voorgelegd. Daarbij is ook meer zicht nodig op andere vormen van blootstelling, zoals producten, lucht en huisstof.
Het RIVM stelt een drinkwaterrichtwaarde voor, om de normen voor Pfas in kraanwater aan te passen. Ook adviseert het waar mogelijk de hoeveelheid Pfas in kraanwater te verlagen. Daarnaast adviseren de onderzoekers de metingen naar Pfas in voedsel te actualiseren; ze hebben nu gegevens gebruikt die dateren uit 2009. Eerder al adviseerde het RIVM het gebruik van Pfas in materialen die met voedsel in aanraking komen te beperken.
Inname via borstvoeding
Het rapport is een reactie op de vraag van het ministerie van infrastructuur en waterstaat naar de bijdrage van drinkwater aan de totale blootstelling aan Pfas. Het ministerie wilde dit weten nadat de Europese autoriteit voor voedselveiligheid Efsa in september kwam met een verscherpte gezondheidskundige grenswaarde voor de te tolereren inname. Volgens Efsa kunnen lagere concentraties al effect hebben op het immuunsysteem van mensen, waardoor ze bevattelijker zijn voor ziektes. Bij kinderen die via de borstvoeding Pfas binnenkrijgen als de wekelijkse inname van de moeder te hoog is, kan dit leiden tot verminderde respons op vaccinaties tegen ziekten.
Het RIVM volgt nu deze nieuwe grenswaarde. De overschrijding van anderhalf tot vijf keer is onwenselijk, zegt projectleider drinkwater Theo Traas in een toelichting op het advies aan het kabinet. Nederland werkt hard mee aan het stellen van Europese limieten voor de aanwezigheid van Pfas in voedsel, zegt onderzoeker voedselveiligheid Astrid Bulder. “Maar we gaan dat niet meteen merken, omdat ze maar heel langzaam afbreken. Dat is geen fijne boodschap.”
Hoe schadelijk is Pfas voor de mens?
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat de stoffen nier- en teelbalkanker kunnen veroorzaken, zegt Jacob de Boer, hoogleraar milieuchemie en toxicologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. “Ze lijken ook het immuunsysteem te kunnen schaden. Vaccins worden er minder effectief door.”
Lees meer: Wat is Pfas en hoe gevaarlijk is het eigenlijk?
Pfas is een verzamelnaam voor zo’n 6000 verbindingen die worden gebruikt in onder meer teflon, waterafstotende kleding en blusschuim. Sinds een maand leggen die de bouw plat. Hoe komt dat?
‘Water is niet de bulk’
Zelf zorgen dat je zo min mogelijk Pfas binnenkrijgt, is lastig. Bulder adviseert gevarieerd te eten en op te letten bij de aankoop van gebruiksproducten, bijvoorbeeld via de website waarzitwatin.nl (over chemische stoffen in alledaagse producten). “Het staat er niet altijd op, dat maakt het voor de consument niet eenvoudig”, vult Traas aan.
Het water uit de kraan is nog steeds veilig te drinken, zeggen de onderzoekers. Traas: “We zitten over de hele linie boven de grenswaarde, voedsel én drinkwater. Maar water is niet de bulk.”
Over de bijdrage van voedsel is het beeld nog niet volledig, zegt Bulder. “Je wordt op allerlei manieren blootgesteld aan verschillende stoffen, ze zitten in vis, vlees, eieren, maar ook in groente en fruit. En de stoffen hopen niet vooral op in vet, zoals dioxine doet, maar binden aan eiwitten.”
Moestuinen vlak bij Chemours
Het RIVM adviseert geen groente te eten uit moestuinen binnen een straal van 1 kilometer van de teflonfabriek Chemours (voorheen Dupont) in Dordrecht en volkstuinencomplex Sluisdijk in Helmond, vlak bij de fabriek van Chemourspartner Custom Powders. Hierover was al in 2016 en 2017 onrust ontstaan wegens de uitstoot van stoffen als Pfoa en GenX.
Daarnaast zijn er andere plaatsen waar de hoeveelheid Pfas mogelijk verhoogd is, zoals Schiphol en een bedrijventerrein in Doetinchem waar een grote hoeveelheid blusschuim was opgeslagen. “Voor dat soort plaatsen is meer informatie nodig om een actueel beeld te krijgen”, zegt Traas.
Lees ook:
Duurzame alternatieven voor wegwerpbakjes zitten vol schadelijke chemicaliën
Wegwerpverpakkingen zijn bewerkt met schadelijke Pfas-stoffen, blijkt uit een studie die acht Europese milieuorganisaties donderdag samen publiceren. Bakjes van plantaardige vezels, bedoeld als duurzaam alternatief voor plastic, bevatten volgens de steekproef de hoogste concentratie Pfas.
Advies: Burger, maak je druk over de risico’s van gevaarlijke stoffen
De overheid moet meer grip krijgen op gevaarlijke stoffen zoals Pfas, microplastics, medicijnenresten en landbouwgif, aldus een advies aan regering en parlement. En burgers mogen zich best wat meer roeren.
Overheid moet voorlichting geven over alle producten waar Pfas in zit
Waar blijft die site die het VK wel heeft, waar de consument kan opzoeken of ergens Pfas in zit, vraagt scheikundeleraar Rolf Soer.
