Wat betekent de Nederlandse exportban van chipmachines voor China?

De allernieuwste machines van ASML (in jargon: extreem ultraviolet of euv) mochten China al niet in. Dat gaat nu ook gelden voor wat minder moderne machines uit de ASML-stal. Het gaat dan om zogeheten duv-machines (deep ultra violet) en daar dan de ‘meest geavanceerde’ versie van.

Welke machines er precies onder die noemer vallen, is nog niet helemaal duidelijk. Dat zal in de zomer blijken als het kabinet met een wetsvoorstel komt dat die verboden regelt. Maar een donkerbruin vermoeden heeft ASML wel. Het bedrijf weet bijna zeker dat het exportverbod gaat gelden voor duv-machines die in 2018 nog het neusje van de zalm waren: ze heten Twinscan NXT:2000i.

Heeft China zulke machines al?

Ja, al levert ASML vooral nog iets oudere duv-machines aan China. De export van die ‘oudere’ apparaten wordt hoogstwaarschijnlijk niet verboden. Onduidelijk is volgens ASML ook nog of het onderhoud van de Twinscans onder het verbod valt. ASML maakt niet alleen machines waarmee chipfabrikanten chips kunnen maken, het bedrijf verzorgt ook het onderhoud ervan en kan, als klanten dat willen, de machines een opknapbeurt geven.

ASML wijst erop dat het niet het enige bedrijf is dat met de nieuwe verboden te maken krijgt. De verboden gelden ook voor een paar Japanse leveranciers van duv-machines en voor bedrijven die bepaalde technieken leveren waarmee moderne chips kunnen worden gemaakt.

Is het nieuwe verbod schadelijk voor ASML?

De vraag naar chips, en zeker naar de meest moderne, is enorm en de vraag naar ASML’s machines dus ook. Het bedrijf kan de machines die het aan China had willen leveren dus elders wel kwijt. Schadelijk is het verbod mogelijk wel op de lange termijn.

Hoe heeft China gereageerd op de exportban?

China, een grote fabrikant van chips, is not amused door het verbod. Donderdag zei Mao Ning, China’s woordvoerder van buitenlandse zaken, dat China “resoluut tegen” de Nederlandse beslissing is. “We hopen dat Nederland handelt in zijn eigen belangen, en niet bepaalde landen achternaloopt die de exportcontroles misbruiken”, zei Mao, zonder de VS expliciet te noemen.

China wil de ASML-machines graag hebben. Het wil een wereldmacht worden op chipgebied en dat kan niet zonder de apparaten van ASML, en dan vooral de modernste. ASML levert die wel aan chipmakers als het Taiwanese TSMC, het Zuid-Koreaanse Samsung en het Amerikaanse Intel.

De VS vrezen bovendien dat China geavanceerde chips gaat gebruiken voor ‘de wapens van de toekomst’, waarbij kunstmatige intelligentie een grote rol speelt. In een brief aan de Tweede Kamer, waarin het exportverbod wordt aangekondigd, schrijft minister Liesje Schreinemacher voor buitenlandse handel over ‘ongewenst eindgebruik’ en ‘strategische afhankelijkheden’ om China de chipmachines te ontzeggen.

Kan China de machines ergens anders halen?

Dat is praktisch onmogelijk. ASML is wereldwijd de enige producent van de allernieuwste euv-machines, die Nederland al langer niet naar China stuurt. De geavanceerde duv-machines produceert ASML als een van de weinige, alleen het Japanse bedrijf Nikon maakt ze ook.

Ook het importeren van zeer geavanceerde chips is lastig voor China. De VS proberen alle landen met cruciale chiptechnologie te overtuigen die niet naar China te sturen. In Japan gaan geruchten dat de regering bedrijven exportbeperkingen gaat opleggen. Zuid-Koreaanse verkopen van chips aan China halveerden in januari onder druk van de VS, meldt het Chinese staatsmedium Global Times.

De Chinese import van chips daalde in het begin van 2023 met 27 procent. Wel slagen Chinese techbedrijven er soms in die exportcontroles te omzeilen, volgens de Financial Times. Zo zouden de bedrijven chips kopen of huren via dochterondernemingen of tussenpersonen.

En de machines zelf produceren?

Het duurt vermoedelijk jaren voordat China zover is. China is de afgelopen jaren flink gaan investeren in chips. Ook techbedrijven als Alibaba, Huawei en Xiaomi begonnen de afgelopen jaren met het maken van chips. Maar die richten zich op chips voor de massa: de geavanceerde chips, waarvoor ASML machines maakt, maken ze er niet mee.

Experts denken wel dat de beperkingen de Chinese chipindustrie juist een boost kunnen geven. Ook ASML-bestuursvoorzitter Peter Wennink zei in januari tegen Bloomberg dat China over een paar jaar de machines zelf zal gaan ontwikkelen. “Hoe meer druk je op China zet, hoe waarschijnlijker dat ze hun inzet zullen verdubbelen.”

Deze week begon China op het Volkscongres al met het opvoeren van die druk, met een reeks overheidshervormingen waarmee de partij controle op de financiële en technologische sector aanscherpt. Vrijdag presenteert Xi waarschijnlijk de oprichting van een Nationaal Data Bureau, dat verantwoordelijk wordt voor instellingen die data verzamelen, delen en verwerken. Zo wil China onder andere voorkomen dat belangrijke kennis over chiptechnologie aan de Communistische Partij ontglipt.

Lees ook:

Kabinet bevestigt beperking van export van ASML naar China

De export van bepaalde machines van chipmachinemaker ASML in Veldhoven naar China wordt aan banden gelegd. Minister Liesje Schreinemacher (buitenlandse handel) laat dat aan de Tweede Kamer weten. Het is volgens haar nodig voor de ‘(inter)nationale veiligheid’.