Vier vragenStikstofregels
Waarom spelen provincies een kat-en-muisspel met rechters over stikstof?
Provincies passen omstreden constructies toe bij het verlenen van vergunningen aan bedrijven. Vaak krijgen ze van de rechter een tik op de vingers.
Provincies spelen een kat-en-muisspel met rechters. Zij geven toestemming voor bouwprojecten en de uitbreiding van bedrijven. Daarbij gaan ze er vanuit dat er geen extra stikstof wordt uitgestoten, maar in de praktijk krijgen ze vaak een tik op de vingers van rechters omdat niet zeker is dat de stikstofuitstoot ook echt daalt. Vier vragen over stikstofregels.
Waarom nemen de provincies deze risico’s?
De provincies proberen de bouw en uitbreiding van bedrijven mogelijk te maken. Sinds 29 mei 2019 zit Nederland namelijk in een stikstofcrisis. Toen haalde de Raad van State een streep door het Programma Aanpak Stikstof (Pas). De manier waarop Nederland vergunningen verleende was in strijd met de Europese Habitatrichtlijn. Die schrijft voor dat de natuur niet mag verslechteren en dat gebeurde wel. Sinds mei 2019 kunnen vergunningen slechts worden afgegeven als vaststaat dat de stikstof die neerkomt in kwetsbare natuur niet stijgt.
Wat doen provincies?
Gedeputeerden maken gebruik van het fenomeen ‘extern salderen’. De redenering is dat de uitstoot daalt als een bedrijf (deels) stopt en dat er dan ‘stikstofruimte’ vrijkomt voor de vergunning van een andere onderneming.
NRC bracht vrijdag weer twee gevallen aan het licht waarbij deze methode wordt gebruikt. In Noord-Holland wordt een complex met luxe appartementen gebouwd en daarbij wordt gebruikgemaakt van de stikstofruimte van een fabriek die al twintig jaar dicht is. In Zeeland, op Schouwen-Duiveland, wordt gebouwd met de ‘stikstofrechten’ van een warenhuis dat zeven jaar geleden is afgebrand. En eerder bleek al dat de provincie Noord-Brabant een stikstofloket in het leven riep waar een bedrijf dat wil uitbreiden zich kan melden voor ongebruikte stikstofruimte van een ander bedrijf.
Critici wijzen erop dat het resultaat van deze constructies is dat de stikstofuitstoot per saldo toeneemt en de schade voor de natuur dus ook. Deze week meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) dat de emissies in 2020 stegen met 4,5 procent.
Mag dat zomaar?
Van de politiek mag het. Toenmalig minister van landbouw Carola Schouten gaf toestemming voor extern salderen. Er is ook toestemming voor ‘intern salderen’. Dat betekent dat een bedrijf dat wil uitbreiden een vergunning kan krijgen als de stikstofuitstoot bij een ander onderdeel van dezelfde firma wordt ingekrompen. Verder is er toestemming om ‘stikstofruimte’ die bij een bedrijf al jaren ongebruikt op de plank ligt in te zetten. Deze zogeheten ‘latente ruimte’ kan zelfs worden verkocht aan een ander bedrijf. Voorwaarde daarbij is dat niet meer dan 70 procent van de vrijgekomen ruimte wordt gebruikt.
De nieuwe minister voor natuur en stikstof, Christianne van der Wal, noemde het salderen vrijdag ‘een heel goed instrument’. Maar zij vindt dat provincies soms te ver gaan. “Als we hele oude vergunningen gaan afstoffen en die ruimte inzetten, dan doen we niks voor de natuur. Dat noem ik de randjes opzoeken. Die tijd is voorbij. Het moet juridisch deugen wat we doen.”
Deugt het juridisch?
Het is juridisch wankel. Onder meer milieuorganisaties zoals Mobilisation for the Environment (MOB) verzetten zich regelmatig tegen het afgeven van vergunningen en boeken succes bij de rechter. Maandag zei de rechter in Zwolle dat de provincie niet kan gedogen dat vier bedrijven zonder vergunning stikstof uitstoten. Rechters volgen in het algemeen de koers die is uitgezet in de Habitatrichtlijn: geen extra uitstoot.
In september bijvoorbeeld vernietigden rechters de vergunning van de provincie Utrecht voor acht nieuwe ‘emissiearme’ veestallen en dat gebeurde in december ook bij de vergunning van de Amercentrale van elektriciteitsproducent RWE in de provincie Brabant. Ook daar was salderen aan de orde. De rechter vroeg Den Haag om betere regels. Het salderen, zei de rechter, ‘is dweilen met de kraan open’.
Lees ook:
Adressen van stikstofuitstoters worden openbaar
De bedrijfsgegevens van 3500 bedrijven die toestemming kregen om extra stikstof uit te stoten, moeten bekend worden gemaakt. Natuurorganisatie MOB overweegt hun vergunning juridisch aan te vechten.
Uitspraak rechtbank zet vergunningen voor nieuwe veestallen op de tocht
De rechtbank Midden-Nederland vernietigt de vergunning voor de bouw van nieuwe veestallen. Dat kan gevolgen hebben voor andere regio’s.
