Waarom nog zelf plastic scheiden als machines het ook kunnen doen?

De biobak, de papierbak, de glasbak en sinds 2007 kent Nederland ook de plasticbak: afvalscheiden, dat kan de Nederlander best aardig. Dat is maar goed ook want van afval is vaak opnieuw een grondstof te maken en een beetje hulp daarbij van de burger is welkom. Maar gebeurt dat afvalschieden wel efficiënt genoeg?

Nee, vindt Raymond Gradus, hoogleraar economie aan de Vrije Universiteit, die het inzamelsysteem van plastic onder de loep nam. Wat hem betreft komt er een einde aan alle gedoe en gezeul met plastic. Gewoon bij het restafval gooien is op termijn de beste oplossing, meent hij. “Plastic bij het restafval scheelt moeite, je hoeft er de deur niet voor uit. Gemak dient de mens. Textiel en papier scheiden blijft wel belangrijk, maar voor het plastic is een beter alternatief ontwikkeld.”

Dat alternatief is simpel: schakel een machine in. Laat die alle plastic uit de grote afvalstroom vissen. Gradus onderzocht de effectiviteit daarvan en concludeert dat de machine beter scoort dan de afvalscheidende mens.

Hij is kritisch over het systeem dat een groeiend aantal gemeenten invoert: betalen per afvalzak om de burger ertoe te verleiden zijn afvalberg zo klein mogelijk te houden. Dat is een perverse prikkel, vindt de hoogleraar, en lokt uit dat mensen hun afval dumpen in de natuur.

De afvalverwerker pluist het vuilnis uit

Beter is het om aan nascheiding te doen, zegt Gradus. Restafval en plastic worden dan samen ingezameld en de afvalverwerker pluist het uit op herbruikbare grondstoffen. De burger betaalt dan voor zijn afval via een reguliere afvalstoffenheffing.

Volgens Gradus’ onderzoek levert op die manier nascheiden meer plastic op: 8,4 kilo per persoon per jaar. Laat je de burger zijn plastic scheiden, dan komt de teller niet verder dan 7,8 kilo. “Niet iedereen verzamelt immers zijn plastic even netjes. En door de burger te laten betalen per vuilniszak komt er vaak meer zwerf- of bedrijfsafval. Bij nascheiding is de kans groter dat plastic afval dáár terechtkomt waar het hoort en dus gerecycled wordt.”

Hoe dat gaat, is te zien bij AVR op Rozenburg, de gigantisch afvalverwerkingsinstallatie nabij Rotterdam. Vuilniswagens brengen daar per uur zo’n veertig ton afval naar de installatie, die goed is voor zo’n 430.000 ton huishoudelijk afval per jaar, waarvan 40.000 ton plastic. Een shredder scheurt de vuilniszakken open en het afval spreidt zich uit over een lopende band.

Vuilnis uit de steden Utrecht, Leiden en Den Haag komt op een groene band, Rotterdams vuilnis wordt apart verwerkt en heeft zijn eigen rode band. Als enige AVR-klant laat Rotterdam zijn burgers niet zelf hun plastic scheiden. Dat is voor de inwoners wel zo fijn, want Rotterdam kent veel portiekwoningen en flats met kleine balkonnetjes. Een afvalbak minder is dan welkom.

Rinkelend valt het glas naar beneden

Het is een indrukwekkend tafereel, daar in Rozenburg, waar de enorme installatie zich tweeëntwintig uur per etmaal door de tonnen afval vreet die op een lopende band worden gestort. Rinkelend valt het glas naar beneden. Op een traptrede ligt een verdwaalde kleerhanger. Een medewerker bezemt wat vuil weg. Stofvlokken landen op zijn helm. Van lekke voetbal tot geplet appelsappak, op de lopende band komt alles bijeen.

De eerste halte is de schudzeef; deze machine zorgt ervoor dat een berg vuilnis over een raster beweegt. Keukenafval van 0 tot 80 millimeter valt naar beneden, eindbestemming: de verbrandingsoven. Wat overblijft op de band zijn stukken jas, matras, houten planken en melkpakken.

De band verplaatst het afval naar een windturbine. De eerste plasticvariant wordt hier opgevangen. Hoofdoperator Vincent Matthijsse is verantwoordelijk voor het functioneren van de installatie. Vanuit een controleruimte houdt hij het scherm van het ‘foliemonster’ in de gaten. “Als folie niet omhoog wordt geblazen, loopt de machine vast en ligt de complete installatie stil. Laatst duurde dat een dag, toen moesten we al het bijkomende afval opslaan.”

Een plastic tas waait omhoog, zwaarder vuil valt naar beneden en komt op de band. Door naar de volgende schudmachine: een ballistische scheider. Vuilnis springt op en de tweede plasticsoort, sappakken en melkkartons, komen samen. Wat overblijft voert de band naar het laatste filter: een infraroodscanner. Frisdrankflessen en knijpflessen verenigen zich.

Deze flessen zijn niet allemaal recyclebaar. Bas Busschops, productmanager kunststoffen bij AVR: “Zwart en ondoorzichtig wordt door de scanner gedetecteerd en gesorteerd, maar belandt in een later proces soms alsnog bij het afval. Ze zijn moeilijk te recyclen.” Dat hoeft geen probleem te zijn als fabrikanten hun verpakking neutraal houden, maar dat gebeurt niet altijd: “Frisdrankfabrikant Pepsico heeft onlangs een lijn uitgebracht met ondoorzichtige flessen en dat maakt het recycleproces een stuk lastiger.”

Een nare geur en verkleurd materiaal

Waterdicht is het systeem van nascheiding nog niet. Busschops erkent: “Bronscheiding is een schone vorm van inzamelen. Plastic komt niet in contact met andere afvalsoorten. Bij nascheiding wel, dus raakt het vervuild. Dat zorgt voor een nare geur en verkleuring van het materiaal. De kleur verandert van neutraal naar grijs en verliest zijn toepasbaarheid. Folie neemt de afvalgeur op, wat pas afneemt door het te verhitten en te wassen in soda.”

Bij nascheiding komt dus extra werk kijken, maar het blijft de moeite waard. “Aan het einde van de rit verwerken we een grotere hoeveelheid plastic dan bronscheiding zou opleveren. Daarnaast verwacht ik dat de problemen die komen kijken bij nascheiding snel opgelost worden door voortschrijdende techniek”, aldus Busschops. Daarmee wordt het voordeel van nascheiding ten opzicht van bronscheiding alleen maar groter, verwacht hij.

Aan het einde van de installatie blijven drie afvalstromen over, die in mindere of meerdere mate herbruikbaar zijn: de sap- en melkpakken, mixfolie (verpakking van reclamefolders) en PP, HDPE en PET (frisdrankflessen). Die laatste categorie wordt naar Duitsland gestuurd. Busschops: “In Nederland is er nog niet genoeg capaciteit om dit uit te sorteren, dus sturen we het door naar Duitsland waar het wordt opgedeeld. Terug in Nederland wordt het versnipperd tot vlokken. Een bedrijf in Ierland verwerkt die vlokken tot fiber, waar fleecetruien van worden gemaakt.”

Lees ook:

Tips voor het scheiden van plastic: dit mag wel en dit mag niet in de plastic afvalzak

Heeft plastic scheiden zin, vroeg de Groene Gids onlangs. Nu antwoord op de vraag: wat leent zich voor hergebruik?

Nederlands bedrijf wil schepen laten varen op oude pennen en tuinstoelen

Als het aan het Nederlandse Bin2Barrel ligt, tanken schepen straks olie gewonnen uit niet-recyclebaar plastic.