Waarom het niet alleen in Nederland, maar wereldwijd nu zo warm is

Zo extreem is het niet, zegt Geert Jan van Oldenborgh van het KNMI. “Er zijn her en der hittegolven. Het zijn er meer dan pakweg vijftien jaar geleden. Dat verwacht je ook door de klimaatverandering. Maar er zijn ook gebieden waar het minder warm is dan normaal. Op Groenland bijvoorbeeld, of in het zuiden van Spanje en Portugal.”

Doordat de gemiddelde wereldtemperatuur de afgelopen eeuw met één graad is gestegen, zijn hogere piekwaarden ook waarschijnlijker geworden. Dat gaat volgens Van Oldenborgh extra hard. “Als je kijkt naar de warmste dag van het jaar, is die op de meeste plaatsen twee à drie keer zo snel opgewarmd als het gemiddelde.

“Dat komt doordat we het bij hittegolven over land hebben, en boven land warmt het sneller op dan boven de zeeën. Zeker als het om extremen gaat. Dan komt er nog eens de uitdroging van de bodem bij. Droog land warmt nog eens extra snel op.”

Uitloper

Veel meer is er volgens hem niet aan de hand. Alleen de warmte in Scandinavië is uitzonderlijk. Terwijl de andere hittegolven kortstondig zijn en elkaar afwisselen, houdt een hardnekkig hogedrukgebied boven Noord-Europa de temperaturen al maandenlang hoog. En blijft de regen uit.

“Dat het in mei in Zweden warmer was dan in Spanje, vond ik toch wel opmerkelijk.”

Hoe dat komt, is onduidelijk. Het hogedrukgebied is een uitloper van het hoog dat altijd boven de Azoren hangt. “Onze modellen laten wel zien dat die uitloper vaker tot Groot-Brittannië reikt. Dat heeft te maken met de Warme Golfstroom die door de klimaatverandering zwakker wordt. Maar dat is niet het patroon van deze zomer. Dat een hogedrukgebied boven Scandinavië vaker zou voorkomen, zit dus niet in die modellen. We zien ook geen trend in de klimaatstatistieken. Het lijkt vooralsnog gewoon toeval.”

Volgens sommige berichten heeft het te maken met de opwarming van het Noordpoolgebied. Daardoor zouden de hooggelegen luchtstromen, de zogeheten straalstromen, afbuigen of afzwakken en dat zou het weer in de noordelijke gebieden rustiger maken en de kans op hittegolven vergroten.

Onzin, zegt Van Oldenborgh. Ten eerste warmt de Noordelijke IJszee in de zomer niet op. “Het is een bak water met ijs. Ook al schijnt de zon erop, dat blijft nul graden. Er gaat wel warmte in die zee, maar dat merk je pas in de winter. Dan, als het water wil bevriezen doordat de zon weg is, zie je pas het effect van die zomerwarmte. Het water bevriest minder snel.” In de toekomst neemt de kans op hittegolven in Noordwest-Europa waarschijnlijk wel extra toe doordat het Middellandse Zeegebied opwarmt, “maar dat is nu nog niet aan de orde”.

Hij vermoedt dat nu deze regio door de hitte getroffen wordt, andere hittegolven meer de aandacht trekken. “Maar alleen al in Europa was er vorig jaar één in het Middellandse Zeegebied, drie jaar geleden in Centraal-Europa en in de Alpen, terwijl wij in 2006 onze laatste grote hittegolf hadden.”

Waar is het nog meer extreem warm?

Sydney: En het was ook al een hete herfst

Het is weliswaar hartje winter op dit deel van het zuidelijk halfrond, maar aan de temperaturen in Australië valt dat niet af te lezen. Begin juli haalde de thermometer in Sydney twee dagen op rij 24,8 graden. Dat is acht graden hoger dan de gemiddelde temperatuur voor deze tijd.

Nog nooit eerder in de meetgeschiedenis was het zo warm op deze dagen in de maand juli. Eerder dit jaar werd in veel delen van Sydney de warmste herfst ooit gemeten.

Algerije: 51,3 graden: een Afrika-record?

Het is zomaar mogelijk dat drie weken geleden de hoogste temperatuur ooit op het Afrikaanse continent werd geregistreerd in de stad Ouargla, in het zuiden van Algerije.

Dat land werd in 2014 door de Wereldbank aangewezen als wereldwijde hotspot voor klimaatverandering. Het is echter niet 100 procent zeker dat 51,3 graden daadwerkelijk het nieuwe record is. In Tunesië is er in 1931 namelijk 55 graden gemeten. Meteorologen hebben echter twijfels over de metingen van toen.

Quebec: Zeventig doden

Begin deze maand werden verschillende steden in het oosten van Canada getroffen door een dodelijke hittegolf. Alleen al in de provincie Quebec vielen zeventig warmte-doden. Hoewel de gemeten temperatuur rond de 35 graden bleef steken, was de gevoelstemperatuur vanwege de hoge luchtvochtigheid 47 graden. Montreal, de grootste stad van Quebec, heeft het alarmniveau vanwege de vele hitte gerelateerde telefoontjes naar de alarmcentrale verhoogd tot ‘alert’. Per dag werden de hulpdiensten zo’n 1200 keer gebeld.

Californië ging naar 52,7 graden

Het ene record is net verbroken of een nieuw hitterecord dient zich alweer aan in het zuidwesten van Amerika. Met als hoogtepunt de 52,7 graden gisteren in Death Valley in Californië, zo’n 0,7 graden warmer dan de voormalig hoogst gemeten temperatuur op die dag in 1916.

Deze hitte vroeg net iets te veel van het elektriciteitsnet: 34.000 huizen zaten zonder stroom. Zogenoemde ‘rode vlag-waarschuwingen’, die het risico op ernstige bosbranden aangeven, zijn op veel plaatsen van kracht.

Kaukasus: Storing op de dag van het water

In de hele Kaukasus, een bergachtig gebied op de grens van Europa en Azië, zijn deze maand hoge temperaturen gemeten. De hoofdstad van Georgië, Tbilisi, bereikte op 4 juli een hoogtepunt van 40,5 graden.

Ook in Yerevan, de hoofdstad van Armenië, kwam de meter tot boven de 40 graden. Het elektriciteitsnet leverde met moeite stroom. Ook waren er problemen met de watervoorzieningen, net toen het

Vardavar-festival begon. Tijdens deze Dag van het Water doordrenken wildvreemden elkaar met water.

Scandinavië: Zweden kampt met bosbranden

Heel Scandinavië, maar met name Zweden, vecht tegen de heftigste bosbranden in tientallen jaren. Het leger, vrijwilligers en Europese landen schieten te hulp. Er zijn vooralsnog geen doden gevallen, inwoners zijn wel in grote getale geëvacueerd. Vorige week stond op één dag meer dan 20.000 hectare grond in brand in Zweden. Normaal gesproken gaat over het hele jaar ‘slechts’ 2000 hectare in totaal in vlammen op. Het land is sinds de metingen in de negentiende eeuw begonnen nog nooit zo droog geweest.

Siberië: De temperatuur ligt er boven nul

Als het ergens op de aarde opwarmt, dan is het wel in Siberië, rond het Noordpoolgebied. In januari dit jaar werd in de gemeenschap Omolon, in het oosten van Rusland, een temperatuur van 3 graden gemeten. Dat klinkt niet erg warm, maar vergeleken met de normale temperatuur in die tijd van het jaar, ongeveer -31 graden, is dat het wel. Dit voorjaar raasden er ook een groot aantal vuurhaarden door het oosten van Rusland. In slechts zes dagen in mei moesten brandweermannen 693 branden blussen in veertig gebieden.

Japan: Vooral ouderen bezwijken

De twee weken durende hittegolf in Japan heeft al aan minstens tachtig mensen het leven gekost. Voornamelijk ouderen bezwijken onder de warmte. Tienduizenden zijn met spoed naar het ziekenhuis gebracht.Weerstations noemen de record brekende temperaturen van rond de 40 graden een natuurramp. Om de hitte in de klaslokalen het hoofd te bieden, stelt de regering nu voor in alle staatsscholen airconditioning te installeren. Ook overweegt zij de zomervakantie dit jaar te verlengen.

Lees ook: Nederland krijgt het klimaat van Bordeaux, maar dan vooral de winter

Het klonk niet eens onaantrekkelijk. Door de opwarming van de aarde zou Nederland halverwege deze eeuw het klimaat van Bordeaux krijgen. Vooral wijnboeren spitsten in 2014 bij deze voorspelling van het KNMI de oren.