Circulair NederlandInventarisatie
Voor een circulaire economie moeten we tweedehands spullen niet alleen verkopen, maar ook kópen
Er stromen te veel grondstoffen door de Nederlandse economie, de afvalberg is te groot en consumenten zijn niet ingesteld op producten die niet hagelnieuw zijn. Meer ‘drang en dwang’ kan daar wellicht verandering in brengen.
Gebruikt spul verkopen prima, maar zelf kopen?
Consumenten zijn gewoontedieren, zo blijkt ook uit hun houding tegenover circulaire producten. Het aanbieden van tweedehands producten zit Nederlanders wel al in het systeem. Negen van de tien doen dat wel eens, bijvoorbeeld via Marktplaats. De motieven zijn divers: zonde om weg te gooien, er valt nog iets mee te verdienen en leuk als anderen er nog iets mee kunnen.
Maar de groep die de tweedehands spullen koopt, is aanzienlijk kleiner: ongeveer 55 procent. Consumenten zijn het meest te porren om tweedehands boeken, auto’s en fietsen of kleine meubels aan te schaffen. Zij doen dat vooral om geld te besparen, omdat ze geen behoefte aan nieuwe spullen hebben of omdat ze op zoek zijn naar iets bijzonders, blijkt uit onderzoek.
Redenen om geen gebruikte spullen te kopen zijn twijfels over de kwaliteit en levensduur en de hygiëne. En er zijn mensen voor wie er een stigma kleeft aan tweedehands spullen. Een op de acht Nederlandse consumenten zou niet graag een bekende tegenkomen in de kringloopwinkel.
Het lenen van producten via een deelplatform of het leasen van apparaten, zoals een wasmachine, is nog weinig ingeburgerd. Consumenten vrezen gedoe met dit soort constructies en lenen liever de boor van de buurman dan van een onbekend persoon. Een statiegeldsysteem, nu iets kopen om het later voor een geldbedrag weer te retourneren, lijkt wat meer aan te slaan. Bij refurbished apparaten overheerst de twijfel over de kwaliteit.
De consument heeft dus serieuze bedenkingen, er is een lange weg te gaan voordat circulaire producten het nieuwe normaal kunnen worden, constateert het Planbureau voor de Leefomgeving. Duidelijke normen voor gebruikte producten kunnen helpen.
Restafval moet nog een stuk omlaag
Nederland is koploper recycling in de Europese Unie. Van de 66 megaton afval die hier in 2018 werd verwerkt, is 80 procent gerecycled. Dat percentage is sinds 2012 ongeveer gelijk gebleven.
Punt is wel, constateert het Planbureau voor de Leefomgeving, dat veel van het gerecyclede spul in laagwaardige toepassingen verdwijnt, denk aan bermpaaltjes van oud plastic. Nederland moet kwalitatief beter recyclen. Plastic flesjes opnieuw gebruiken in plaats van ze fijnmalen.
Hoewel Nederland het dus aardig doet – 3 procent van het afval wordt gestort, 17 procent verbrand – stokt de vooruitgang. De overheid heeft voor grote afvalstromen nationale doelen gesteld. Zo moest het huishoudelijk afval per inwoner in 2020 uitkomen op 400 kilo. Dat lijkt niet gehaald. In 2019 was het 493 kilo, sinds 2014 stagneert de afname. Dat geldt ook voor afvalscheiding. Na sortering thuis en door het afvalbedrijf, werd in 2019 63 procent van het huisvuil gescheiden. Dat zou afgelopen jaar 75 procent moeten zijn en dat lijkt buiten bereik, aldus het PBL. Ook de afvaldoelen voor bedrijven, overheden en organisaties liggen niet op koers. Die berg afval was in 2018 – de laatste cijfers – nog twee keer zo hoog als het doel voor 2022. Dat streven is niet haalbaar meer, concludeert het PBL.
Efficiënt, maar veel
De Nederlandse economie verbruikt per inwoner bijna twee keer zoveel grondstoffen als gemiddeld in Europa. Niet omdat Nederlanders enorme verspillers zijn, het hoge getal hangt samen met de export. Nederland zelf gaat juist efficiënt met grondstoffen om: per kilo wordt hier bijna twee keer zoveel verdiend als gemiddeld in de EU. Dat is wel vooral te danken aan het feit dat Nederland een diensteneconomie is. Een aanzienlijk deel van de grondstoffen komt hier binnen, onder meer via de Rotterdamse haven of Schiphol, en gaat er vrijwel onbewerkt weer uit. En dat geldt niet alleen voor grondstoffen zelf, maar ook voor onderdelen en producten. In het schema hierboven tonen de lichtblauwe banen dat Nederland een behoorlijk fossiele economie heeft, met chemie, staal en raffinaderijen. Het grondstoffengebruik in Nederland heeft grote effecten op natuur en milieu in het buitenland.
Trends gaan de verkeerde kant op
Nederland heeft nog een lange weg te gaan, wil het in 2050 volledig circulair zijn, blijkt uit de eerste ‘Integrale Circulaire Economie Rapportage’ die gisteren is aangeboden aan staatssecretaris Van Veldhoven van infrastructuur en waterstaat. De opsteller, het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL), wil dit onderzoek elke twee jaar herhalen.
Er is intensiever beleid en meer ‘dwang en drang’ nodig, meent het PBL. De Nederlandse economie is nog grotendeels lineair, ofwel weinig materialen en grondstoffen krijgen na consumptie een tweede leven.
En een aantal trends gaat juist de verkeerde kant op, constateert het planbureau. Het grondstoffengebruik daalt niet, consumptie hier vereist steeds meer land in het buitenland en Nederland haalt zes van zijn zeven doelen voor afval niet. Er is op alle fronten verandering nodig om minder grondstoffen door de Nederlandse economie te laten stromen: bij consumenten, bedrijven en overheden.
Nederland wil met de circulaire economie verschillende problemen tegelijk het hoofd bieden. Verspilling van grondstoffen leidt tot milieuverontreiniging, klimaatverandering, aantasting van ecosystemen, verlies van soorten en afvalbergen. Bovendien stijgt wereldwijd de vraag naar grondstoffen. Efficiëntere inzet van grondstoffen slaat dus meer vliegen in een klap.
Lees ook:
Dragen we straks alleen nog circulaire spijkerbroeken?
Wat als de twee miljard spijkerbroeken die jaarlijks wereldwijd over de toonbank gaan, stuk voor stuk gerecycled kunnen worden? Het Nederlandse MUD Jeans is al hard aan het werk.
Circulaire boer maakt van Nederlands graan zuurdesembrood
Biologisch melkveehouder Arjen Verschure is graan gaan malen van zijn eigen akkers. De opmaat voor zijn grootse plannen in de Noordoostpolder, waar hét ‘uithangbord voor de landbouw-nieuwe-stijl’ moet komen.
