Kernenergie
Volgens dit VVD-raadslid zit er toekomst in deze ‘kleinere kerncentrales’ op thorium
Voor het klimaat kan Nederland niet om kernenergie heen, zegt VVD-raadslid Fred van Lemmen uit De Bilt. Maar die ambitie loopt stuk op ouderwetse denkbeelden en zorgen. ‘Een moderne thoriumcentrale is een soort sporthal, het afval is circulair.’
Fred van Lemmen (67) zakt zuchtend in de beige bestuurdersstoel van zijn Range Rover. Het is een uiting van zijn ongenoegen, over de discussie rond kernenergie tijdens de verkiezingscampagne van de voorbije weken. Niet het thema zelf stuit hem tegen de borst. Integendeel. Van Lemmen, die naast zijn politieke functie als VVD-raadslid in de Utrechtse gemeente De Bilt ook actief is als adviseur duurzame energie, is uitgesproken voorstander van nucleaire energie, een CO2-arme technologie.
“Maar wat ik zo jammer vind”, zegt hij, “is de achterhaalde manier waarop de discussie plaatsvindt.” Lijsttrekkers botsten over de vragen: hoe gevaarlijk is de nucleaire afvalberg? En waar komt een nieuwe kerncentrale te staan? In Groningen, opperde demissionair premier Rutte. “Dan heb je de poppen aan het dansen”, zegt Van Lemmen. Direct na Ruttes opmerking sputterde het Groningse provinciebestuur tegen. Rutte slikte zijn woorden weer in. Geen kernenergie in Groningen, sprak de Tweede Kamer uit.
Zo viel één van de drie terreinen af waar een nieuwe kerncentrale een vergunning mag aanvragen. Zeeland en de Rotterdamse haven blijven over. Van Lemmen geeft een roffel op het stuur van zijn auto. Uit ongemak. “Ik zeg: we moeten het niet meer hebben over een nieuwe, grote dure kerncentrale. Wél over kleinschalige, moderne energiecentrales die kernenergie gaan produceren.” Niet met uranium, maar met gesmolten zout. “Thoriumcentrales.” Ze komen eraan, is zijn overtuiging. “Een thoriumcentrale hoeft niet meer dan 200 bij 200 meter te beslaan, het wordt een soort sporthal. Zonder schoorsteen.”
‘Pas op met die landschapsvervuiling’
Van Lemmen stapt uit zijn terreinwagen en wijst over het rivierengebied van de Lek, nabij Houten. Niet precies hier, maar op zo’n soort locatie zou een thoriumcentrale kunnen verschijnen, vindt hij. “Bij koelwater.” Dat hij als politicus uit De Bilt een energiecentrale voor ogen heeft in een andere gemeente klinkt misschien vreemd, maar dat is het volgens Van Lemmen helemaal niet. “We moeten met zestien Utrechtse gemeenten samen een Regionale energiestrategie opstellen.” Die zogenaamde U16 vormen een van de dertig Res-regio’s van Nederland. Die moeten aanwijzen hoe ze schone elektriciteit gaan produceren, zodat Nederland het Klimaatakkoord in 2030 haalt. Res-regio’s kiezen massaal voor windturbines en zonneweiden.
“Ik wil wind en zon niet uitsluiten, maar pas op met die landschapsvervuiling”, zegt Van Lemmen. “Ik hoop dat mijn dochter later niet in een land vol met grote windturbines leeft.” Hij wijst vanaf de dijk aan de Lek naar een rijtje windmolens, van energiebedrijf Eneco bij Houten. “Niet mooi. En dat zijn nog lang niet de grootste exemplaren die er zijn.”
Liever zet de liberaal in op windmolens in de Noordzee. Uit het zicht onttrokken, buiten de twaalf kilometerzone. Vervolgens voelt zijn partij wel voor zonnepanelen op daken: meestal ook niet te zien. Pas daarna, minimaal en liefst alleen bij industrieterrein, wil hij grote windmolens en zonnevelden inplannen. Daarmee haalt Nederland het Parijse Klimaatakkoord in 2050 nooit. Na de halvering van de CO2-uitstoot in 2030 moet de emissie dalen met 95 procent. “Als we nú inzetten op de ontwikkeling van thoriumcentrales, kunnen ze na 2030 verschijnen.” Eerder lukt nooit, erkent Van Lemmen.
In de kinderschoenen
Stroom produceren met thorium als brandstof kan. Een aantal proeven in de Verenigde Staten heeft dat in de jaren zestig al bewezen. Maar een serieuze schaal behaalde de technologie nooit. De laatste jaren gaan er in nucleaire kringen stemmen op om de techniek alsnog tot wasdom te laten komen: in tegenstelling tot ouderwetse kerncentrales op uranium zou hierbij geen gevaar op een kernramp bestaan. Maar daarvoor zijn onderzoek en proeven nodig.
Een nieuw consortium, dat begin deze maand actief werd, wil in Nederland daartoe een poging doen. De TU Delft werkt hierin samen met NRG dat al veel nucleaire kennis heeft door ervaring met zijn reactor in Petten. Ook het gerenommeerde onderzoekscentrum Differ doet mee, maar ook een jong, nieuw bedrijf, Thorizon, dat in 2035 een eerste energiecentrale in Nederland hoopt te kunnen openen. Die moet voor een deel op thorium gaan draaien, om te bewijzen dat het kan.
De politieke partijen PVV, SGP en Forum voor Democratie zetten in op de thoriumtechnologie, zij staan sceptisch tegenover windmolens en zonnepanelen op land. De VVD mikt, als aanvulling op wind en zon, op nucleaire energie, waarbij thorium een rol zou kunnen spelen. Critici vinden dat te vaag en onzeker. Politiek en bedrijfsleven zou het zich niet kunnen permitteren om langjarig onderzoek te doen naar CO2-arme technieken, omdat de opwarming van de aarde nu al afstevent op een ontwrichtende 3 graden Celsius. Afwachten of thorium kan werken, leidt tot vertraging bij de klimaatmaatregelen die nu al genomen kunnen worden, waarschuwen milieuorganisaties.
Zo’n reactor veroorzaakt nagenoeg geen nucleair afval
De techniek is namelijk onvoldoende bewezen. De TU Delft en het nucleaire kenniscentrum NRG onderzoeken sinds deze maand in een consortium wat eventueel mogelijk is met een zogeheten ‘gesmolten-zoutreactor’, die thorium gebruikt en daarmee nagenoeg geen nucleair afval veroorzaakt. “Het thoriumafval kan zelfs circulair worden”, zegt Van Lemmen. Dat lijkt nog wensdenken, de mogelijkheden, risico’s en toepassingen voor de energiesector zijn nog onbekend terrein. Net als bij kernfusie klinkt thorium al decennia als potentiële techniek. Op zijn vroegst in 2035 kan Nederland een proefcentrale openen, voorziet consortiumpartij Thorizon.
“Maar jongens, het begint bij: I have a dream”, zegt Van Lemmen. “Verken die nieuwe mogelijkheden.” De liberaal wijst erop dat nucleaire onderzeeboten thorium zouden kunnen inzetten, om een paar maanden kopje onder te kunnen blijven. Autobedrijf Rolls-Royce, ook leverancier van motoren aan de scheep- en luchtvaart, zinspeelt op mogelijkheden. “Moet je je voorstellen”, zegt van Lemmen met een gulle lach. “Een kleine thoriumcentrale, een small module reactor noemen we dat, kun je met een vrachtwagen aanvoeren en installeren.” De productie van zo’n centrale kan gelijkstaan aan de elektriciteitsproductie van de allergrootste windmolenparken, droomt Van Lemmen al. “Dat is nodig, want de weerstand tegen onooglijke turbines en zonneparken zal alleen maar toenemen.” Een kleine thoriumcentrale zou een paar miljard euro kosten, maar volgens Van Lemmen potentieel net zoveel vermogen bereiken als een halve kolencentrale. Hij baseert zich op thoriumtheoriën, waarin de CO2- arme techniek als belofte wordt omarmd.
‘Die ouderwetse kerncentrales moeten we vergeten’
Het is een stormachtige dag, maar de windturbines die vanaf de Lekdijk te zien zijn bij Houten, draaien traag. Een enkeling staat stil. “Ze staan in ruststand”, zegt Van Lemmen. De turbines kunnen met deze sterke windkracht hun stroom tijdelijk niet aan het netwerk leveren. Dat bewijst volgens Van Lemmen dat Nederland in een duurzame toekomst niet alleen met wind toekan. De zon schijnt ook niet altijd. Gascentrales kunnen bijspringen, maar aardgas is fossiele energie die het klimaat vervuilt. “Het aantal knoppen om aan te draaien is beperkt”, zegt van Lemmen op ernstige toon.
De wet- en regelgeving zou totaal op de schop moeten, indien Nederland in de toekomst inderdaad een thoriumreactor wil verkennen. Gemeenten, zoals hier aan de Lek die het koelwater bieden die een energiecentrale nodig heeft, moeten ook meedoen. “Tot nu klinkt het: not in my backyard, zodra het woord kernenergie valt.” Alleen het Zeeuwse Borssele, waar de laatste kerncentrale van Nederland staat, is wel te porren voor het bouwen van een nieuwe. Maar dan wel zo’n grote, waar het Rijk miljarden op moet bijleggen.
“Die ouderwetse kerncentrales moeten we vergeten, ze passen niet bij het decentrale energiesysteem van de toekomst.” Bovendien, stuurt Van Lemmen nog in een appje, uren na het interview bij de Lek: een locatie voor kernenergie in het midden van het land lijkt hem geschikter dan pal aan de kust, vanwege de onzekerheden die de zeespiegelstijging met zich meebrengt.
Dit artikel is aangepast op 22 maart om 15.17h. Toegevoegd zijn bronvermelding en onderschrift bij de illustratie. Verder is toegevoegd dat nucleaire onderzeeboten ‘zouden kunnen’ varen op thorium. De eerste versie van dit artikel suggereerde dat nucleaire onderzeeboten dat al doen, terwijl ze daarvoor nog uranium gebruiken.
Lees ook:
Het bouwen van een kerncentrale is duur, gaat langzaam en wordt niet meer winstgevend
Kernenergie is terug in het politieke debat, blijkt in de aanloop naar de verkiezingen. Maar experts waarschuwen Nederland: zet er vooral niet op in. Want, leert de ervaring elders in Europa: ‘Economisch werkt het gewoon niet.’
Jongeren zijn het radicaalst in de strijd tegen klimaatverandering: helft wil nieuwe kerncentrales
Jongeren zijn radicaler in hun politieke opvattingen dan ouderen, ook als het over klimaat gaat. Ze willen een vleestaks, maar ook kerncentrales om de CO2-uitstoot terug te beperken.
