Om de aarde leefbaar te houden, moeten we anders eten en anders met land omgaan, waarschuwen wetenschappers. Want land is de bodem onder ons bestaan.
Het is hoog tijd voor een volgende stap in het beteugelen van de klimaatcrisis. We moeten het landgebruik ingrijpend veranderen en snel ook – hoe langer we wachten, hoe ingewikkelder en duurder de oplossingen uitpakken. Duurzaam landgebruik moet het sleutelwoord worden. Als we niet ingrijpen, kan de zekerheid dat er wereldwijd genoeg voedsel beschikbaar is in gevaar komen.
Dat is de boodschap van een rapport dat het VN-klimaatpanel IPCC donderdag publiceerde. Het is de zoveelste studie over klimaat en opwarming en de zoveelste met slecht nieuws. Het onderzoek, waaraan ruim honderd experts vrijwillig en onbetaald twee jaar lang hebben gewerkt, moet eind dit jaar de wetenschappelijke basis vormen voor twee VN-klimaatconferenties in India en Chili. Er zijn nog meer deelrapporten onderweg, onder meer over de oceanen en de koude regio’s van de planeet.
Het jongste rapport gaat helemaal over het landgebruik, en over hoe we generaties lang de bodem hebben uitgeput en vernield. De gevolgen van deze roofbouw vallen samen met de klimaatcrisis en dat maakt het probleem prangender. Grote gebieden op de wereld veranderen langzaam maar zeker in woestijnen. Ruwweg vijfhonderdmiljoen mensen leven in landen die aan het verzanden zijn. De ontbossing gaat maar door. Door het gebruik van kunstmest, dierlijke mest en bestrijdingsmiddelen worden opbrengsten gemaximaliseerd, maar raakt de bodem verschraald en vervuild.
Groter gevoel van urgentie
Wat de wetenschappers met hun rapport beogen, is een groter gevoel van urgentie bij de ruim 190 landen van de Verenigde Naties. Duurzaamheid moet ook in het grondgebruik leidend worden, zeggen ze. Veel van de oplossingen zijn al bekend, maar ze moeten nu ook op wereldschaal worden ingevoerd. Het rapport heeft niet één universele oplossing. Overheden moeten in hun eigen regio’s specifieke maatregelen nemen, toegespitst op hun eigen sociale en geografische omstandigheden.
In tropische landen, waar het almaar heter wordt, moet misschien worden gezocht naar teelten die beter tegen de hitte kunnen; in landen waar extreme hitte en felle regen elkaar afwisselen (zoals Nederland) moet misschien meer worden geïnvesteerd in het ‘oogsten’ van regen, het vasthouden van water. Het rapport somt tal van bestaande, bekende maatregelen op. Maar de ondertoon is vooral: beleidsmakers, wacht niet te lang.
Bijna een kwart van de uitstoot aan broeikasgassen wereldwijd komt van land- en bosbouw en de andere vormen van landgebruik. Tegelijk is de natuur in staat om bijna een derde van alle emissies van fossiele brandstoffen en de industrie op te nemen. Áls die natuur in stand wordt gehouden.
Daar zit een deel van het probleem. Er is steeds meer land nodig voor akkerbouw en veeteelt, voor veevoer en begrazing. Met een doordachte aanpak – verduurzaming van de teelt, verandering van eetgewoonten – kan zowel het landgebruik worden verbeterd als de voedselvoorziening worden veilig gesteld en honger worden uitgebannen, aldus het IPCC-rapport.
Klimaatverandering bedreigt onmiskenbaar de voedselzekerheid, zeggen de wetenschappers. De beschikbaarheid kan in het gedrang komen, de toegang van burgers tot voedsel kan belemmerd raken en een tekort aan voedsel kan de stabiliteit in regio’s aantasten.
De wetenschappers beseffen dat ze met hun studie een zware last leggen bij landen, vooral in de economisch zwakkere regio’s. Nederland kan nieuwe oplossingen betalen, maar heel veel andere landen niet. Maar, zeggen ze, land is de bodem onder het bestaan van de mensheid, de basis voor voedsel en voor zoetwater en het fundament van de soortenrijkdom. Van dat land staat op de planeet inmiddels ongeveer driekwart onder directe invloed van menselijk gebruik en dat kan op een verstandiger manier.
Lees ook:
De hoofdlijnen van het IPCC-klimaatrapport tekenen zich al af
De wereld zit nog niet op het juiste spoor, signaleerde het VN-klimaatpanel IPCC vorig jaar. Er ligt een gapend gat tussen beloften voor het klimaat en de actie.
De veenweiden spugen evenveel CO2 uit als 2 miljoen uitlaten
De droge veenweiden van Friesland en het Groene Hart laten grote hoeveelheden broeikasgassen vliegen. ‘Onderwaterdrainage’ kan dat probleem halveren, zeggen sommige onderzoekers. Werkt niet, zeggen anderen.
Benut de stikstofcrisis als een kans en breng natuur en economie in balans
Economische hobbels die we juridisch wel even glad kunnen strijken, zo worden de stikstofproblemen gezien. ‘Rampzalige framing’, vindt Michiel Wallis de Vries, onderzoeker bij de Vlinderstichting en buitengewoon hoogleraar in Wageningen. Nederland moet volgens hem de stikstofuitstoot net als de CO2-uitstoot breed aanpakken.
