‘Vluchten kan niet meer’. Iedereen krijgt te maken met klimaatverandering

De drempel van anderhalve graad opwarming van de aarde is al bijna bereikt, waarschuwt secretaris-generaal António Guterres van de Verenigde Naties. Nu al is de wereldtemperatuur 1,2 graden Celsius hoger dan aan het begin van de industriële revolutie, zegt Guterres. Daarvan is minimaal 1,1 graad veroorzaakt door activiteiten van de mens, zo staat in het klimaatrappport dat VN-klimaatpanel IPCC maandagmorgen presenteerde.

‘Vluchten kan niet meer’

Guterres noemt het rapport ‘een code rood voor de mensheid’. Iedereen op aarde krijgt te maken met de gevolgen van klimaatverandering, voorspelt het rapport. “Vluchten kan niet meer, er is geen plaats waar je je nog kunt verbergen”, zegt de Amerikaanse klimaatwetenschapper Linda Mearns, onderzoeker bij het Nationaal Centrum voor Atmosferisch Onderzoek, en mede-auteur van het IPCC-rapport.

De klimaatverandering gaat veel sneller dan de afgelopen tweeduizend jaar of zelfs langer het geval was, schrijven de 234 wetenschappers van over de hele wereld die samen het rapport opstelden. Zonder onmiddellijke en grootschalige beperking van de CO2-uitstoot raakt de drempel van anderhalve graad en zelfs de uiterste grens van 2 graden buiten bereik, stellen ze. Tijdens de klimaattop van 2015 in Parijs is afgesproken dat de opwarming van de aarde moet worden beperkt tot anderhalve graad en in elk geval nooit boven de 2 graden mag uitkomen.

Vaker weersextremen

Zelfs als het wel lukt om binnen die internationale afspraak te blijven, zullen weersextremen, zoals alleen al in deze zomer, veel vaker voorkomen, voorziet het rapport. Gevolgen als droogte, meer en zwaardere regen, sneller smelten van de ijskappen, afname van permafrost waardoor het broeikasgas methaan vrijkomt, meer tropische wervelstormen, meer hittegolven en meer hittestress in grote steden zullen in alle delen van de wereld merkbaar zijn.

Stijging van de zeespiegel, opwarming van het water diep in de oceaan en smelten van de ijskappen op de Noordpool en Antarctica zijn onomkeerbaar. In een eeuw tijd steeg de zeespiegel 20 centimeter en daar komt de komende dertig jaar nog eens 20 centimeter bij. Als de uitstoot van broeikasgassen doorgaat zoals nu, staat de zeespiegel aan het einde van de 21ste eeuw 80 centimeter hoger dan nu.

Terugdraaien kan niet, afremmen nog wel, schrijven de wetenschappers. Slaagt de wereld erin de CO2-uitstoot terug te brengen tot netto nul in 2050, dan blijft het bij die stijging van 40 centimeter. Dat is wel een gemiddelde waarschuwt Aimée Slangen van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (Nioz), een van de vijf Nederlandse auteurs van het rapport en hoofdauteur voor het onderwerp zeespiegelstijging. Nederland zal veel vaker dan nu de Oosterscheldekering en de Maeslantkering bij Hoek van Holland moeten sluiten voor stormen die ‘over de rand van de badkuip’ dreigen te slaan.

Netto nul, dus niet meer CO2 uitstoten dan alle bossen op de wereld kunnen opnemen, kan ook de opwarming tot stilstand brengen. De luchtkwaliteit zal daardoor snel verbeteren, maar het duurt zeker twintig tot dertig jaar voordat de temperaturen wereldwijd zijn gestabiliseerd, waarschuwt het rapport.

“Elke fractie van een graad telt”, zegt Guterres in zijn reactie. “De concentraties van broeikasgassen zijn op recordniveau. Extreme weer- en klimaatrampen nemen toe in frequentie en intensiteit. Daarom is de klimaatconferentie van de Verenigde Naties dit jaar in Glasgow zo belangrijk.” Die top, die over drie maanden wordt gehouden, is het vervolg op de klimaattop in Parijs. Bijna geen enkel land haalt de doelen die in VN-verband zijn gesteld om de uitstoot van broeikasgassen terug te brengen.

Guterres wijst erop dat juist de landen en gemeenschappen die nauwelijks bijdragen aan de opwarming er het eerst de dupe van worden. Hij is er voorstander van de helft van het geld dat beschikbaar is voor klimaatsteun van donoren en ontwikkelingsbanken te reserveren voor aanpassingen, om met name vrouwen en kwetsbare groepen ‘in de frontlinies van de klimaatcrisis’ te beschermen tegen de economische gevolgen van klimaatverandering.

Uitgaven voor de bestrijding van Covid-19 moeten volgens hem worden afgestemd op de doelstelling van het klimaatakkoord van Parijs. Ook roept hij beleggers en investeerders op hun investeringsportefeuilles tegen het licht te houden om de CO2-uitstoot zo laag mogelijk te houden en zo bij te dragen aan het doel van netto nul uitstoot.

Lees ook:

VN hopen dat landen eindelijk klimaatcrisis aanpakken, of de huidige rampen zullen kinderspel blijken

Het extreme weer kan landen aansporen om ferme klimaatmaatregelen te nemen, hopen de VN. Zo niet, dan kunnen de overstromingen, droogte en bosbranden kinderspel blijken bij later onheil, voorziet het klimaatpanel IPCC.

‘Kolen, olie en gas zijn niet nodig voor een veilig pensioen’

De aarzeling van pensioenfondsen om fossiele brandstoffen in de ban te doen kan van tafel. Groningse onderzoekers stellen dat het belang van die beleggingen wordt overschat.

Het grote ijs is in beweging gekomen

De ijskap van Antarctica is de grote onzekere factor in de voorspellingen voor de zeespiegelstijging. Wetenschappers proberen te begrijpen wat daar gebeurt. ‘Alle tekenen wijzen erop dat de ijskap op zoek is naar een nieuw evenwicht.’