Veertien gebieden in Nederland op lijst bedreigde habitats

Voor het eerst is er een lijst van bedreigde leefgebieden in Europa. Op de Rode Lijst van habitats staan 28 'bedreigde' en 'ernstig bedreigde' ecosystemen in de EU. Veertien van die typen leefgebied komen ook in Nederland voor.

In heel Europa gaat het slecht met habitats, leefgebieden van planten en dieren. Dit blijkt uit een ­internationale studie waaraan 300 experts drie jaar hebben gewerkt. In Nederland gaat het om getijde­rivieren (Westerschelde, Eems), rietmoerassen in Noord-Holland en Zeeland, hoogvenen (onder meer in de Brabantse Peel) en zandver­stuivingen, zoals op de Veluwe. Maar het gaat in Nederland, bijvoorbeeld, wel goed met grijze duinen langs de kust, die verder bijna overal in Europa als 'kwetsbaar' worden bestempeld.

Meer dan een derde van de habitats in de EU wordt op langere termijn in zijn voortbestaan bedreigd. Belangrijke bedreigingen vormen de intensieve landbouw, veehouderij en visserij, verstedelijking, versnelde afvoer van water en milieuvervuiling.

Vooral moerassen, graslanden, meren, rivieren en ecosystemen langs kusten hebben het moeilijk. Er zijn ook landschappen in Europa die het heel goed doen, zoals bossen, heide en rotsgebieden.

Over de ecosystemen in en onder water, de mariene habitats, bestaan ook zorgen. In de zeeën van de EU worden overal mosselbanken, zeegrasbedden en estuaria (de grens­gebieden tussen zoet en zout water) ernstig bedreigd. Tegelijk blijkt dat er veel informatie over de toestand van de onderwater-habitats, vooral in de Zwarte Zee, nog niet bekend is.

Voor het eerst is er een internationale inventarisatie gemaakt van alle 475 Europese soorten leefgebieden op land en zee. Uit de resultaten is de Rode Lijst voor habitats opgesteld.

Teruggang soortenrijkdom

Rode Lijsten zijn er al langer voor dieren en planten (vogels, ­amfibieën, mossen, bijen, dagvlinders, reptielen en paddestoelen). Plaatsing op zo'n lijst betekent doorgaans dat er maatregelen volgen om bedreigde soorten te beschermen.

In opdracht van de Europese Commissie hebben experts uit meer dan dertig landen drie jaar gewerkt aan een volledig overzicht van de toestand van alle Europese leef­gebieden op land en in zee. De ­experts hebben naar de ontwikkelingen over de afgelopen vijftig jaar gekeken. Hun bevindingen kunnen worden gebruikt bij Europees en lokaal beleid voor de bescherming van ecosystemen.

De Europese Commissie wil de teruggang in de soortenrijkdom in de EU voor 2020 stoppen. Een deel van de habitats is niet beschermd door de Europese Habitatrichtlijn, al ­vallen andere bijzondere leefgebieden wel onder Natura 2000, het ­Europese netwerk van beschermde natuurgebieden.

De internationale groep deskundigen heeft op land 228 verschillende leefgebieden gedefinieerd en op zee 247. De experts hebben per leefgebied de omvang ervan in de EU en de actuele bedreigingen in kaart gebracht. Niet eerder is binnen de Europese Unie op deze schaal de staat van de natuur bepaald. Ook resultaten van enkele landen die grenzen aan de EU zijn meegenomen in de studie.

"We hebben nu een totaalbeeld", zegt de Nederlandse vegetatie-­onderzoeker John Janssen van ­Wageningen Environmental Research (voorheen Alterra) van de Wageningen Universiteit. Janssen leidde het onderzoek naar de 228 ­gebieden op land. "Deze studie biedt een belangrijke aanvulling op het beschermingsprogramma Natura 2000 en zal een rol gaan spelen in de strategie van de EU om de teruggang in biodiversiteit te stoppen", verwacht hij.

De rapporten van de groep experts worden deze week gepubliceerd.

Vandaag in TROUW, de Verdieping: Langzaam kalft het af