Veel minder plastic flesjes bij zwerfafval, maar statiegelddoel is nog niet bereikt

De industrie blijft tegenstribbelen, maar statiegeld helpt tegen zwerfafval. Dat blijkt opnieuw uit onderzoek dat professioneel afvalverzamelaar Dirk Groot vorige week naar Rijkswaterstaat heeft gestuurd. Die stuurt zijn data voor rapportages over zwerfafval naar staatssecretaris van milieu Vivianne Heijnen. Haar doelstelling is een vermindering met 90 procent.

In de eerste helft van 2022 lag er 9 procent minder aan drankverpakkingen op straat dan in de vijf voorgaande jaren, constateert Groot, die werkt onder de naam Zwerfinator. Van januari tot juli vond hij gemiddeld 30,9 drankverpakkingen per kilometer op straat en in de natuur, in de eerste helft van de vijf voorgaande jaren lagen er gemiddeld 33,8 stuks.

De afname komt door de heffing van 15 cent statiegeld op kleine plastic water- en frisdrankflesjes sinds 1 juli 2021. In het eerste halfjaar van 2022 vond Groot 2,5 zwerfflesjes per kilometer, tegen 8,1 gemiddeld in de eerste zes maanden van 2017 tot en met 2021; dat is 69 procent minder.

De hoeveelheid plastic flesjes met statiegeld nam zelfs af met 76 procent. Het totale percentage ligt iets lager omdat op flesjes met zuivel, vruchtensap en alcoholische dranken geen statiegeld zit en de hoeveelheid hiervan in het zwerfafval ongeveer gelijk is gebleven. “Als we de doelstelling van 90 procent minder willen halen, dan moet er statiegeld komen op álle plastic flesjes”, zegt Groot.

Aandeel blikjes neemt toe

De hoeveelheid blikjes nam juist met 14 procent toe. Groot vond jarenlang 2,7 keer zoveel blikjes als flesjes, dit jaar is dat 9,5 keer zoveel. Staatssecretaris Heijnen liet afgelopen april al aan de Tweede Kamer weten dat het ‘een goed besluit’ was om ook statiegeld op blikjes te gaan heffen. Dit gaat in op 31 december. De supermarkten en het Afvalfonds Verpakkingen zeggen dat ze het niet redden om op die datum een nieuw innamesysteem op te tuigen, maar voor Heijnen staat de invoerdatum vast. De Inspectie Leefomgeving en Transport stelt een boete in het vooruitzicht als er op 1 januari geen statiegeld op blikjes zit.

Overige drankverpakkingen, zoals kartons, bleven ongeveer gelijk ten opzichte van de voorgaande vijf jaar. Bij de invoering van het statiegeld op kleine plastic flesjes waarschuwde Groot dat sommige bedrijven de nieuwe regels zouden gaan ontduiken door over te stappen op drankkartons, waar ook plastic en zelfs wat aluminium in zit. Deze week stopte Albert Heijn met de verkoop van drankkartons met ontzilt zeewater, nadat Groots kritiek daarop veel bijval had gekregen op sociale media.

100.431 drankverpakkingen over een afstand van 2886,5 kilometer

De Zwerfinator doet zijn onderzoek voor bedrijven en gemeenten door op vaste trajecten de hoeveelheid en de soorten afval in kaart te brengen. Tijdens zijn onderzoekswandelingen turft hij de verpakkingen die hij vindt per kilometer. Voor dit onderzoek heeft hij sinds januari 2017 100.431 drankverpakkingen geteld over een afstand van 2886,5 kilometer op 632 dagen in 64 gemeenten ‘van Goes tot Groningen’.

Sinds april houdt Groot ook bij in welke vorm hij de flesjes aantreft. De helft van de plastic flesjes is gedeukt, platgereden of kapotgemaaid, stelt hij vast. Beschadigde flesjes worden niet geaccepteerd door de meeste innamemachines en wie flesjes zonder etiket inlevert, krijgt geen statiegeld omdat niet duidelijk is of dat ook is betaald. Mensen rapen daarom kapotte flesjes niet van straat op, denkt Groot. “Dat remt het effect van statiegeld. Dat wordt nog wat met de blikjes straks, want die vind ik nog veel vaker plat of beschadigd.”

Lees ook:

Eén jaar statiegeld op kleine flesjes: minder flesjes in bermen en struiken

Het is feest. Vrijdag was het de eerste verjaardag van het statiegeld op kleine plastic flesjes. Een jaar geleden, op 1 juli 2021, begon de consument 15 cent meer te betalen voor kleine plastic flesjes met water of frisdrank. Dat bedrag krijgt hij weer terug bij de bekende inzamelpunten, veelal in supermarkten.

Statiegeld lijkt te helpen: 70 procent minder plastic flesjes op straat gevonden

Het aandeel plastic flesjes in het zwerfafval is met 70 procent afgenomen sinds de invoering van statiegeld hierop, halverwege 2021, zo blijkt uit een analyse van Zwerfinator Dirk Groot.