Van runderlap naar vegablokjes: Nederlanders kopen steeds minder vlees in supermarkt

Eten we een varkenshaasje vanavond, gemarineerde kipfilet, of wordt het toch een vegaburger? Nederlanders kiezen bij het supermarktschap minder vaak voor vlees, blijkt uit onderzoek van stichting Wakker Dier. In 2022 verkochten supermarkten ruim 7 procent minder vlees dan in 2021. Ook in dat jaar was er al een daling van bijna 7 procent ten opzichte van het jaar ervoor. “Dit is goed nieuws”, zegt Collin Molenaar, persvoorlichter van Wakker Dier. De stichting analyseerde de kassagegevens van 99 procent van alle Nederlandse supermarkten, waar ongeveer 70 procent van al het in Nederland geconsumeerde vlees gekocht wordt.

Ook vleesconsumptieonderzoeker Hans Dagevos van de Wageningen Universiteit (WUR), niet betrokken bij dit onderzoek, spreekt van ‘een grote daling.’ “Dit is een teken dat er iets aan het kantelen is in de samenleving.”

Molenaar en Dagevos denken dat bewustzijn over duurzaamheid, klimaat en dierenwelzijn oorzaak is voor de daling. Steeds meer Nederlanders noemen zich flexitariër. Toch zal ook de hoge inflatie in 2022 een flinke rol hebben gespeeld, vermoedt Dagevos. “Je kan het vergelijken met hoe mensen vanwege hoge energieprijzen hun huis zijn gaan verduurzamen.” Door inflatie waren vleesvervangers vorig jaar voor het eerst goedkoper dan vleesproducten. “Prijs is in steeds mindere mate een belemmering voor mensen om te denken: laat ik eens zo’n vegaburger proberen.”

Supermarktketens zien de vleesverkoop dalen. Zowel Albert Heijn als Jumbo zegt dat klanten ‘steeds minder vleesproducten kopen’. Ook Lidl ziet ‘een lichte afname in de verkoop van vlees’, Aldi spreekt van ‘een dalende trend’. Volgens de ketens maken consumenten vaker duurzame keuzes, speelt dierenwelzijn een rol en ook de prijs. Jumbo merkt dat klanten ‘steeds vaker kiezen voor een alternatief voor vlees en zuivel’, en blijft de schappen met alternatieven daarom uitbreiden.

Verschil in methode

Toch is het lastig om vast te stellen of Nederlanders daadwerkelijk minder vlees eten, of dat de totale consumptie onder de streep redelijk stabiel blijft. Verschillende onderzoeken hebben andere conclusies. Het RIVM doet op basis van interviews onderzoek naar wat Nederlanders eten. In februari stelde het instituut dat de consumptie van rood en bewerkt vlees in veertien jaar tijd met 20 procent was gedaald. Die van kip met een beetje.

Daartegenover doet Dagevos jaarlijks onderzoek aan de WUR in opdracht van Wakker Dier. Hij analyseert de totale hoeveelheid dieren die worden geslacht, en de totale import en export van vlees. Hij komt op minimale dalingen uit, die procentueel lager liggen dan de harde daling in de supermarktverkoop. Zo aten Nederlanders in 2019 zo’n 39 kilo vlees per persoon per jaar, en in 2020 en 2021 zo’n 38 kilo.

Volgens Dagevos vallen de verschillen te verklaren door de onderzoeksmethodes. Zo nam de verkoop van supermarktvlees af, maar steeg de hoeveelheid vlees die in restaurants werd gegeten in het meest recente onderzoek juist een beetje. “Buiten de deur kiezen mensen nog vaak voor een biefstukje.” Ook neemt het WUR-onderzoek vlees mee dat in restaurants wordt verkocht aan toeristen, dat in ziekenhuizen wordt geserveerd, en vlees dat uiteindelijk weggegooid wordt. In de RIVM-peiling geven Nederlanders slechts aan wat ze zelf eten.

Stunten met vlees

Waar Nederlanders nu nog zo’n 60 procent van hun eiwitten uit dierlijke bronnen halen en zo’n 40 procent uit plantaardige, wil de overheid dat die verhouding in 2030 fifty-fifty is. Supermarkten hebben zich via brancheorganisatie CBL gecommitteerd aan een ommezwaai naar 40 procent dierlijk en 60 procent plantaardig, maar wel zonder harde deadline. Volgens het Voedingscentrum eten veel Nederlanders meer vlees dan gezond voor ze is. Het eten van varkens en koeien heeft daarnaast een grote impact op het milieu en klimaat, stelt Milieu Centraal.

Molenaar van Wakker Dier vindt dat supermarkten nog te veel stunten met vlees. Hij denkt dat Nederlanders veel minder vlees zouden kopen als supermarkten het minder prominent zouden aanprijzen. “Vorig jaar was er voor het eerst in jaren sprake van minder vleesaanbiedingen vergeleken met het jaar ervoor, maar er zijn nog steeds gigantisch veel aanbiedingen. Als supermarkten de overgang naar plantaardig echt willen stimuleren, kunnen ze nog heel veel meer doen dan nu het geval is.”

Lees ook:

Dankzij slimme verpakkingen belandt voedsel vaker in de maag, en minder in de bak

Voedselverspilling is een wereldwijd probleem. Deels komt het door verwarring en wetgeving rondom houdbaarheidsdatums. ‘Slimme, zelfaanpassende houdbaarheidsdatums’ kunnen mogelijk een oplossing bieden.