Twee vogelgriepvaccins lijken effectief; kabinet wil verder met onderzoek

Nee, een oplossing voor de grootschalige grieppandemie onder vogels is het zeker niet. Maar het kan wel een belangrijke stap zijn om de reeks aan besmettingen met vogelgriep bij pluimveebedrijven een halt toe te roepen. Onderzoekers van de Universiteiten van Wageningen en Utrecht testten de afgelopen maanden vier verschillende vaccins tegen vogelgriep. Twee daarvan zijn zo effectief dat ze het zogeheten reproductiegetal − ook bekend van de coronacrisis − tot 0 reduceren.

Die tests waren erg kleinschalig. Vijf gevaccineerde kuikens werden in dezelfde ruimte geplaatst als vijf dieren die met het vogelgriepvirus geïnfecteerd waren. Dat gebeurde in een laboratorium in Lelystad, op de diergeneeskundige campus van de Wageningen Universiteit. Bij twee vaccins werden ingeënte dieren niet ziek en ze verspreidden het virus ook niet. Die twee ‘kippenprikken’ wil het kabinet nu verder laten onderzoeken, maakte landbouwminister Piet Adema (CU) vrijdagochtend bekend.

Vogelgriep toenemend probleem

De pandemie onder vogels baart deskundigen zorgen. Het virus is wijdverspreid aanwezig bij wilde vogels, op steeds meer plekken in de wereld. Bovendien raken ook zoogdieren steeds vaker besmet. Daarmee neemt − zeker op langere termijn − het risico toe op een mutatie die voor mensen gevaarlijk zou kunnen zijn.

Mede door de grote verspreiding bij wilde vogels lopen ook de pluimveebedrijven een steeds groter. Tot voor kort was vogelgriep seizoensgebonden, het kwam en verdween later. Maar in de afgelopen zomer ging het virus niet meer weg, waardoor het risico op een grote griepgolf in de winter toenam. Vooral in de herfst waren er veel besmettingen bij pluimveebedrijven. De laatste maanden is het rustiger. Waarschijnlijk mede dankzij strikte hygiënemaatregelen die kippenhouders moeten hanteren.

Bij bedrijven die besmet raakten, was het virus afkomstig van wilde vogels. Door de dieren van een geïnfecteerd bedrijf snel te doden, bleef een gevreesd scenario deze winter uit. Als pluimveeboerderijen elkaar gaan besmetten, kan het hard gaan in gebieden waar veel kippenstallen vlakbij elkaar liggen, zoals de Gelderse Vallei en Noord-Limburg .

Proef bij een echt bedrijf

De twee vaccins die in het laboratorium goed werkten, worden binnenkort uitgebreider getest bij een echt pluimveebedrijf. Vaccins kunnen dan soms minder goed werken dan in het laboratorium, benadrukt onderzoeker Nancy Beerens. “Het is daarom belangrijk om te onderzoeken of de vaccins goed werken onder praktijkomstandigheden, hoe lang de vaccins beschermen en of er een boosterprik nodig is.” Bij de praktijkproef worden gevaccineerde leghennen op enig moment naar de campus in Lelystad gebracht. Daar worden ze vervolgens met het virus geïnfecteerd. Zo moet blijken of ze inderdaad niet ziek worden.

Op grote schaal vaccineren zou nu overigens nog niet kunnen. De twee vaccins zijn nu nog niet toegelaten op de Europese markt. Het vlees en de eieren van gevaccineerde kippen kunnen dus ook niet worden verkocht. Die Europese toetsing is broodnodig om de gezondheid van mensen en dieren te beschermen, benadrukt minister Adema. ‘Alle betrokken partijen zijn doordrongen van het belang en ik reken op een zorgvuldige, maar snelle procedure’, schrijft hij aan de Tweede Kamer.

Meer advies volgt nog

In afwachting van die goedkeuring en de resultaten van de veldproef start Adema al wel met de voorbereidingen voor een uitgebreid vaccinatieprogramma. Ook op andere manieren wil de minister inzetten op preventie. Hij verwacht binnen enkele weken nader advies te krijgen van een groep experts: het Deskundigenberaad Zoönosen.

Daarin zou het ook over maatregelen in de pluimveesector kunnen gaan. Bij eerdere uitbraken volgde al het advies om grote concentraties van pluimveebedrijven te verminderen; het risico op besmettingen van stal tot stal wordt dan kleiner. Ook lagen er al adviezen om het aantal pluimveestallen in waterrijke gebieden in te dammen. Omdat vooral watervogels erg gevoelig zijn voor vogelgriep, is het risico daar extra groot dat het virus via wilde dieren in de stal terecht komt.

Voor de pandemie bij wilde vogels is het vaccin uiteraard geen oplossing. En voor de toekomst geldt bij vogelgriep hetzelfde als bij corona: een mutatie bij wilde vogels kan een vaccin voor kippen óók weer minder effectief maken.

Lees ook:

Het vogelgriepvirus is niet te stoppen, dus wordt er gezocht naar een vaccin

Het vogelgriepvirus blijft de komende jaren waarschijnlijk hardnekkig rondgaan. Nu indammen niet lukt, is grootschalig vaccineren de remedie. De universiteiten van Wageningen en Utrecht zijn inmiddels drie vaccins aan het testen.

Ook stinkdieren, vossen en zeehonden krijgen nu vaak vogelgriep, en dat is niet zonder gevaar

De vogelgriep houdt wereldwijd huis. Bij vogels, maar regelmatig ook bij zoogdieren, blijkt uit nieuwe Amerikaanse en Europese cijfers. Dat maakt het risico op een voor de mens gevaarlijke variant weer net even iets groter.