Timmermans dreigt klimaattop te verlaten. ‘De 1,5 graden kan vandaag sterven’

Drie keer zei eurocommissaris Frans Timmermans het op zaterdagochtend tegen een grote groep internationale journalisten, en drie keer met een zeer bezorgde blik in zijn ogen. “We moeten vooruit gaan, niet achteruit.”

De klimaattop in Egypte is met een dag uitgesteld, en waar de EU gisteren enigszins hoopvol was over een succesvolle afloop, zijn de kaarten zaterdagochtend compleet anders geschud. Vrijdagnacht om half twee toonde voorzitter Egypte een versie van een mogelijke conclusietekst aan een aantal leden Europese delegatie. De delegatieleden schrokken van wat zij zagen.

Want in de tekst blijft de maximale 1,5 graad opwarming van de aarde op papier wel in leven, maar zijn maatregelen om broeikasgasuitstoot te remmen dermate afgezwakt, dat dit in werkelijkheid nooit zal lukken. Zo zou er sprake zijn geweest van een passage waarin landen nadrukkelijk niét opgeroepen worden om ambitieuzere klimaatplannen te formuleren. “Op deze manier zetten we een stap terug op het Parijsakkoord”, zegt een bron vanuit de EU.

“De 1,5 graden kan vandaag sterven”, sprak Timmermans op zaterdagochtend. Waarna hij dreigde de top te laten mislukken. “We gaan liever weg met geen beslissing, dan met een slechte beslissing.”

Egypte spreekt van een gebalanceerde tekst

Vrijwel tegelijk sprak aan de andere kant van het conferentiecentrum in Sharm-el-Sheikh ook de Egyptische klimaattopvoorzitter de pers toe. Sameh Shoukry benadrukte dat de tekst die hij gisterennacht aan VN-partijen had voorgelegd, waaronder de EU, ‘gebalanceerd was’, en ‘een basis is om op vooruit te bewegen.’ Volgens hem zou ‘een grote meerderheid’ van VN-landen de tekst als ‘gebalanceerd’ zien.

Op het dreigement van de EU om de top te laten mislukken, wilde hij inhoudelijk niet reageren. Elke partij heeft ‘het volste recht’ om het niet eens te zijn met de huidige tekst. Wel benoemde Shoukry dat hij op basis van de gesprekken met landen enkele ‘kleine wijzigingen’ heeft aangebracht in de nieuwe conclusietekst, die nog niet is gepubliceerd. Bijna tweehonderd landen moeten instemmen met het concept, dus het is niet de laatste versie. Het concept lijkt een combinatie van de eerdere voorstellen die zijn gedaan door ontwikkelingslanden en door de Europese Unie. Delegatieleider Bas Eickhout noemde deze versie van de tekst ‘niet in balans'.

Twee hete hangijzers

De klimaattop in Egypte kent twee hete hangijzers, waar ook nu nog steeds de grootste onenigheid over is. Aan de ene kant eisen kwetsbare ontwikkelingslanden een nieuw fonds voor schade van ‘klimaatrampen’, zoals de overstromingen in Pakistan. Rijke landen met een historisch grote uitstoot zouden hiervoor moeten betalen.

Aan de andere kant wil een groep landen, waaronder de VS en de EU, per se dat de 1,5 graden in leven blijft. Dat moet niet alleen op papier het geval zijn maar ook via verscherpte afspraken over het terugdringen van broeikasgasuitstoot. De uitkomst van Glasgow vorig jaar moet volgens de EU een basis zijn om op voort te bouwen. Geen aangescherpte ambitie of – erger nog – een stap terug, zou onacceptabel zijn. Als we de 1,5 graden niet halen, zal er nooit genoeg geld in de hele wereld zijn om te betalen voor toekomstige klimaatschade, sprak Timmermans zaterdagochtend. Klimaatrampen zullen dan immers alleen maar erger worden en vaker voorkomen.

De EU wil dat China meebetaalt

Europa – dat eerder geen nieuw fonds wilde lanceren – probeerde eerdere deze week een brug te slaan. Het stelde zelf een klimaatschadefonds voor, maar wel met twee grote voorwaarden. Enerzijds zou het bedoeld moeten zijn voor landen die werkelijk kwetsbaar zijn voor klimaatverandering en niet over voldoende middelen beschikken. De EU wil niet dat landen als Saudi-Arabië, Qatar en vooral China straks uit dit fonds kunnen plukken, omdat zij formeel nog steeds als ontwikkelingslanden gelden.

Anderzijds zouden de geldschieters van dit fonds gebaseerd moeten zijn op de huidige economische vermogens van landen, niet op basis van de status van landen uit 1992, zoals bij eerdere klimaatfinanciering wel het geval was. Kortom: de EU wil dat China – de grootste vervuiler ter wereld –meebetaalt.

De VS lijken te kunnen leven met voorstel van Europa, hoewel het de vraag blijft of dit land daadwerkelijk zijn bijdrage zal leveren. Maar de G77 – een groep van 134 ontwikkelingslanden, waaronder landen als Saudi-Arabië en Qatar – houden samen met China de poot stijf. De groep landen kwam eerder deze top met een voorstel voor een klimaatschadefonds, waarin de EU, de VS en andere ‘Annex 1’-landen gewoon zullen betalen voor klimaatschade in alle ontwikkelingslanden. De landen lijken niet richting Europa te willen schuiven, blijkens de teksten die Egypte vannacht presenteerde. Daarin werd gesproken over ‘ontwikkelingslanden’ die geld voor klimaatschade kunnen ontvangen. Wel lijkt de tekst Europa al enigszins tegemoet te komen in de eis voor een brede donorbasis, omdat de tekst ‘niet uitsluit’ dat landen als China zouden moeten meebetalen.

Europa wil hogere klimaatambities in ruil voor een fonds

Europa wil dat zijn toezegging op het onderwerp klimaatschade als tegenprestatie heeft dat landen instemmen met hogere klimaatambities. Landen als China en Saudi-Arabië hebben hier geen trek in, en Egypte heeft vooralsnog niet ingestemd met die eis van Europa. Egypte lijkt vanaf het begin van de top al meer richting landen als Saudi-Arabië te leunen dan richting de VS en Europa. Klimaattopvoorzitter Shoukry beloofde op zaterdagochtend zelf dat zijn ‘gebalanceerde’ tekst de 1,5 graden wel degelijk in leven houdt. De EU blijft benadrukken dat puur het getal noemen niet genoeg is om de opwarming van de aarde te stoppen.

De kans dat Europa de klimaattop ook daadwerkelijk zal laten mislukken, zoals het dreigt, lijkt nu nog beperkt te zijn. Pas één keer eerder is een klimaattop zonder besluit geëindigd. De ‘kleine aanpassingen’ die Shoukry in zijn nieuwe tekst gemaakt zou hebben kunnen nog een wereld van verschil maken. Verander het woord ‘ontwikkelingsland’ in ‘ontwikkelingsland dat zeer kwetsbaar is voor klimaatverandering’, en Europa zou al in kunnen stemmen. En wanneer Egypte landen zou oproepen tot het blijven aanscherpen van nationale klimaatplannen en alle fossiele brandstoffen af te bouwen, niet alleen kolen, dan kan deze top nog steeds eindigen met hogere ambities.

Lees ook:

Voor de klimaatambities van Saudi-Arabië moet de rest van de wereld olie blijven verbranden

Op de klimaattop presenteert Saudi-Arabië zich als groene koploper. Maar het wil zijn olie ‘tot de laatste molecuul’ oppompen.

China vindt een klimaatschadefonds een goed idee, zolang Europa en VS betalen

China is de grootste vervuiler ter wereld. Maar aan klimaatschade voor ontwikkelingslanden wil het niet meebetalen. Moet Europa dan wel meedoen?

Deze klimaatactivist verwacht dat de acties verharden. ‘Iedereen gaat rustig door, terwijl de wereld in brand staat’

Op de VN-klimaattop in Egypte poogden landen hun klimaatbeleid vooruit te helpen. Activisten eisen snelle, radicale verandering. Hun acties richten zich nu op de kunstwereld. Waarom, en hoe ver zijn Extinction Rebellion en geestverwanten bereid te gaan? Een activist en een onderzoeker aan het woord.