Tijdlijn Philips: gloeilampen, televisies en medische ellende

Een oude fabriekshal in centrum Eindhoven

Het is 15 mei 1891 als bankier en tabakshandelaar Frederik Philips (1830-1900) een gloeilampenfabriek begint in hartje Eindhoven, samen met zijn zoon Gerard. Locatie: een aftandse fabriekshal aan de Emmasingel 31. De naam: Philips & Co.

Zoon Gerard is ingenieur. Hij stelt zich als doel om de kooldraadlamp, een vroege gloeilampsoort die dan al op meerdere plekken te verkrijgen is, efficiënter te produceren dan de concurrentie.

Een verlicht paleis van tzaar Nicolaas II

Die ‘efficiëntieslag’ loont. Samen met zijn jongere broer Anton (1874-1951) weet Gerard in de beginjaren hard uit te breiden. Is Gerard de uitvinder, dan wordt Anton de koopman. Als Anton in 1898 door Rusland reist, weet hij 50.000 gloeilampen te slijten aan tzaar Nicolaas II, voor diens winterpaleis in Sint-Petersburg. Gerard kan het niet geloven, en vraagt Anton het getal te herhalen. Die bevestigt het triomfantelijk per telegram: ‘Fifty thousand, fünfzig Tausend, cinquante mille’.

Een eigen dorp

Philips groeit zo hard dat de gebroeders vanaf 1910 een hele wijk optuigen om alle arbeiders te huisvesten. Mooi voor die tijd, maar paternalistisch is Philipsdorp ook. Arbeiders zijn verplicht hun huis en tuin schoon te maken, en de toon is daarbij nogal belerend. Eén van de vele regels uit het huurdersreglement: “Als gij vloeren boent of dweilt, neem het water dan goed op en laat den vloer eerst opdrogen, voor hij bedekt wordt met zeil of karpet.”

Lekker droogscheren

Een heus ‘droogscheerapparaat’? Met de elektrische Philishave hebben mannen in de jaren dertig geen scheerschuim en scheermesje meer nodig om hun baard en snor bij te werken. Gemak dient de mens. Tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog gaat Philips sowieso veel meer inzetten op consumentenproducten, waarbij vooral de radio erg aanslaat.

Bombardementen

Radioapparatuur speelt natuurlijk ook een grote rol in de communicatie tijdens de Tweede Wereldoorlog, en Duitsland wordt daarom een grote afnemer van Philips. Zo kan het dat er op zondag 6 december 1942, om vijf over half één ’s middags, ineens bommen uit de lucht vallen boven Eindhoven.

En wel vanuit de geallieerden. Britse gevechtsvliegtuigen proberen Philipsfabrieken te raken om zo de leveringen aan de Duitsers te dwarsbomen. Niet alleen de fabriekspanden worden daarbij geraakt, er komen ook 150 Eindhovenaren bij om.

Van scheerapparaat tot cd-speler

Na de oorlog gaat het hard met het bedrijf, waarbij Phillips vooral de oren van consumenten ontdekt. Denk aan de uitvinding van het cassettebandje (1963), aan de cd (1982, in samenwerking met Sony), en aan alle verschillende apparaten en boxen om die geluidsdragers op af te spelen.

In 1984 staat het bedrijf bovendien aan de basis van chipmachinefabrikant ASML. Rond de eeuwwisseling produceert Philips eigenlijk alles waar maar een stekker aan zit.

Crisisjaren luiden nieuw tijdperk in

Door alle decennia van verkoopsuccessen loopt wel een lelijke rode draad: die van de ontslagrondes. Op het hoogtepunt, begin jaren zeventig, werken er wereldwijd ruim 400.000 mensen bij Philips.

Maar na economische crises, door de verplaatsing van arbeid naar lagelonenlanden of door automatisering verdwijnen er constant banen. De grootste slag komt begin jaren negentig, als toenmalig CEO Jan Timmer met Operatie Centurion zo’n 50.000 banen schrapt.

Tijd om te kiezen

Ook tijdens de nasleep van de financiële crisis in 2008 krimpt Philips met duizenden fte’s. Van de ruim 400.000 werknemers, begin jaren zeventig, zijn er in 2013 nog maar 116.000 over. Het wordt tijd om te kiezen, het bedrijf moet niet meer álles willen doen. De keuze valt op de productie van medische apparatuur, waarbij consumentenproducten meer naar de achtergrond zullen verdwijnen.

Daar gaat de lampenfabriek

Zo doet Philips in 2014 de zogeheten ‘Lifestyle Entertainment’-divisie van de hand, zeg maar alles rond beeld en geluid. En de lampentak, waar het in 1891 allemaal mee begon? Die wordt afgesplitst, en gaat in 2016 verder onder de naam Signify.

In 2020 kondigt Philips wéér een afscheid aan. Dit keer van de huishoudelijke apparaten. Voortaan ook geen stofzuigers, sapcentrifuges en staafmixers meer.

Nu beginnen de problemen

Alleen maar medisch, dat klinkt slim en overzichtelijk. Maar als er iets misgaat bij de productie van medische apparatuur, dan gaat het voor een producent ook gelijk góed mis. De grootste pijn zit bij Philips in de apneu-apparaten. Het moet vanaf 2021 miljoenen ademmaskers terugroepen na berichten dat ze onveilig zijn.

Na die berichten is de beurskoers in anderhalf jaar tijd met zo’n 70 procent gedaald. Beleggers houden immers rekening met grote compensatieregelingen en eventuele boetes van toezichthouders. Wéér een nieuwe reorganisatie moet dat vertrouwen nu herstellen.

Lees ook:

Hoe moet het na massa-ontslag verder met Philips?

Naast veel ontslagen maakt Philips vandaag de plannen voor de toekomst bekend. Kan het bedrijf er weer bovenop komen?