Moeten supermarkten verduurzamen via het keurmerk ‘On the Way to PlanetProof’ of het duurzaamheidslogo ‘Beter voor Natuur & Boer’ van Albert Heijn? Het laatste woord lijkt daarover nog niet gezegd.
Supermarkten staan onder druk om een bijdrage te leveren aan verduurzaming van de Nederlandse landbouw. Daarom gaan alle supermarkten dezelfde basiseisen stellen aan de productie van hun versproducten en daarvoor een betere prijs bieden aan boeren en telers, zo maakte het Centraal Bureau voor de Levensmiddelenhandel (CBL) begin april bekend.
Dat het CBL deze stap nu zet, heeft onder andere te maken met de gesprekken over het Landbouwakkoord, waarin supermarkten wordt gevraagd een duit in het zakje te doen. “Hiermee willen we samen met boeren tot een duurzaamheidsstandaard komen en bijdragen aan de oplossing van het grote vraagstuk waar boeren en tuinders mee zitten”, zegt Marc Jansen, directeur bij het CBL.
Goed verdienmodel voor de boeren
Nu al worden consumenten in de supermarkt geholpen bij hun milieubewuste keuze door het onafhankelijke keurmerk ‘On the way to PlanetProof’, voortgekomen uit het eerdere Milieukeurmerk. Vrijwel alle supermarkten hebben producten met dit keurmerk in de winkel liggen, maar Albert Heijn koos vijf jaar geleden voor een andere manier om duurzame producten aan te prijzen: het logo ‘Beter voor Natuur & Boer’.
Niet Planetproof wordt nu de basis voor de nieuwe duurzaamheidsstandaard van de supermarkten, maar een nieuw te ontwikkelen keurmerk Beter voor Natuur & Boer, dat weer is gebaseerd op het duurzaamheidsprogramma van Albert Heijn met dezelfde naam. “Beter voor Natuur & Boer zorgt voor een goed verdienmodel voor de boeren”, geeft Jansen als belangrijkste reden om te kiezen voor het ‘Beter voor’-traject van Albert Heijn.
“En het AH-systeem zit goed in elkaar en het is een breed en integraal programma. Albert Heijn heeft onlangs het ‘Beter voor’ al opengesteld voor anderen, het moet nog wel worden omgezet naar een ‘topkeurmerk’. Daartoe wordt een onafhankelijke stichting opgericht die dat beheert en waarin ook boeren en maatschappelijke organisaties kunnen meepraten.”
Onaangenaam verrast
Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal, die keurmerken beoordeelt en een lijst aanhoudt van top-keurmerken, is kritisch over het nieuwe plan van het CBL. “We zijn positief over het feit dat de supermarkten nu willen samenwerken voor verduurzaming en niet allemaal hun eigen lijn kiezen. Maar waarom wordt er dan niet gekozen voor een bestaand keurmerk als On the way to PlanetProof?”
“Dat keurmerk is afgelopen jaren echt aan het groeien, en het wordt steeds bekender bij de consument. Alle andere supermarkten hebben het omarmd, net als grote A-merken als zuivelfabrikant FrieslandCampina en groenteleverancier Hak. Stichting Milieukeur (SMK) die het PlanetProof-keurmerk beheert, heeft al de infrastructuur, boeren en telers hebben al in het systeem geïnvesteerd”, aldus Paulien van der Geest van Milieu Centraal.
SMK is onaangenaam verrast door de keuze van CBL. “Een keuze voor On the way to PlanetProof zou veel logischer zijn. Ons keurmerk is al onafhankelijk en alle supermarkten werken al met het keurmerk”, zegt directeur Gijs Dröge van SMK.
Een ronde gedaan
De stichting SMK ziet in het nieuwe keurmerk een bedreiging van het eigen keurmerk, maar volgens Dröge is het nog geen gelopen race. “Ik heb een ronde gedaan langs andere supermarkten dan Albert Heijn en vernomen dat die graag verder willen met PlanetProof”, aldus Dröge.
Onlangs kreeg SMK steun van GroenteFruit Huis, de brancheorganisatie van groente- en fruittelers. ‘Wij willen niet zonder meer afstand doen van dit keurmerk en zien voor PlanetProof dan ook een belangrijke rol in de ambitie van CBL om verder samen te werken aan verduurzaming van de Nederlandse levensmiddelensector’, zegt de organisatie in een verklaring op de haar website.
Ook waarschuwen zowel GroenteFruit Huis als SMK voor een te grote focus op Nederlandse supermarkten en Nederlandse producten. “Dit gaat alleen over versproducten van Nederlandse producenten in Nederlandse supermarkten”, zegt Dröge. “Maar 80 procent van de productie gaat naar het buitenland. Daarom zijn wij als SMK al een tijd bezig om te kijken welke samenwerking we binnen Europa kunnen aangaan.”
Verschillende standaarden
SMK riep Albert Heijn in een persbericht op samen aan een nieuw topkeurmerk te werken en later werd het CBL aangeboden PlanetProof als basis te gebruiken voor haar nieuwe ketensamenwerking. Maar dat was vooralsnog tevergeefs.
Volgens Anita Scholte op Reimer, verantwoordelijk voor Duurzaamheid en Kwaliteit bij Albert Heijn, kan het nieuwe keurmerk best bestaan naast het Planetproof-keurmerk. “Het is helemaal niet erg dat er verschillende keurmerken zijn. Ik denk dat Nederland en Europa groot genoeg zijn voor verschillende keurmerken. Beter voor Natuur & Boer is een mooi vertrekpunt om samen na te denken over hoe we vanuit de supermarkten kunnen bijdragen aan het verduurzamen van de agroketen in Nederland. Het programma is uniek omdat het verdienmodel voor de boer erin is meegenomen. Maar daarmee zeggen we ook niks over andere keurmerken.”
De kritiek dat boeren straks met verschillende standaarden te maken hebben, wuift Scholte op Reimer weg. “Op enkele aardappel- en appeltelers na, werken wij met boeren die echt exclusief aan ons leveren. Onze boeren hebben alleen met een ‘Beter voor Natuur & Boer’-standaard te maken, want dat is wat wij met elkaar afspreken. Andere supermarkten gaan straks zo’n zelfde gesloten keten creëren, met hun eigen kring van boeren en telers, met wie ze dezelfde afspraken maken.”
De bodem gaat omhoog
Albert Heijn heeft er volgens haar zelf ook geen belang bij dat hun systeem leidend gaat worden voor andere supermarkten. “Wij willen meer partijen de gelegenheid geven om wat wij hebben opgebouwd, te gebruiken. Het voelt niet goed om dat voor onszelf te houden.”
Koen Boone, onderzoeker op het gebied van keurmerken bij Wageningen University & Research, is gematigd positief over de plannen van de supermarkten. “Het aantrekkelijke van dit plan is dat alle supermarkten een soort minimum gaan hanteren als het om duurzaamheid gaat, voor verse producten uit Nederland althans. De bodem gaat omhoog zogezegd en dat is positief.”
Een mening over welk keurmerk daarvoor de basis dient te worden, heeft hij niet. “Het zijn beide goede labels. Wat ik me nog wel afvraag is in hoeverre er nog scherpere eisen gesteld gaan worden. Op sommige punten mag het wel ambitieuzer, zeker als je kijkt naar de opgaven die er liggen vanuit het Nationaal Plan Landelijk Gebied.”
Steeds een stapje omhoog
Zelf werkt Boone in Europees verband met supermarkten, voedselverwerkende bedrijven, overheid en milieuorganisaties aan weer een ander duurzaamheidslabel. “Dat wordt een rankingsysteem, vergelijkbaar met de Nutriscore waarbij al het voedsel een milieuscore krijgt. Een groot voordeel daarvan ten opzichte van keurmerken is dat een producent geprikkeld wordt om steeds iets beter te presteren.”
Hij legt uit: “Als je nu aan de minimumeisen van een keurmerk voldoet, is er geen beloning wanneer je nog beter scoort. Bij zo’n ranking kun je steeds een stapje omhoog gaan. En voor de consument heeft het ook allerlei voordelen. Zo kun je producten uit verschillende categorieën vergelijken, bijvoorbeeld vlees en vegetarische producten.” Het gaat echter nog wel enkele jaren duren voor dit systeem op producten komt te staan.
Van der Geest van Milieu Centraal vreest een wirwar aan labels en ziet On the way to PlanetProof en Beter voor Natuur & Boer liever samengaan. Ze memoreert naar UTZ en Rainforest Alliance die er drie jaar lang aan gewerkt hebben om naar elkaar toe te groeien en goed te kijken hoe ze de eisen kunnen afstemmen en het beste uit beide organisaties te halen.
“Als er zó een plan lag, als er echt één keurmerk van een onafhankelijke organisatie komt waarmee de boeren en telers geholpen worden om te verduurzamen en maar met één schema hoeven te werken, en de consument geholpen wordt bij het maken van een duurzame keuze, dan stond ik nu te juichen. Maar dit vind ik ontzettend jammer. Er is ook een doelstelling om het aandeel biologisch te laten groeien tot 15 procent, ga daar dan inspanning op leveren.”
Wat is On the way to PlanetProof?
On the way to PlanetProof is een onafhankelijk keurmerk dat bewijst dat je een product koopt dat duurzamer is geproduceerd en daardoor een betere keuze is voor natuur, klimaat én dier, meldt Stichting Milieu Keur. ‘Met het keurmerk werken boeren, tuinders en andere bedrijven naar een landbouwproductie toe die in evenwicht is met de draagkracht van onze planeet. Zij proberen de aarde steeds minder te belasten en verduurzamen stap voor stap hun sector.’
Wat is ‘Beter voor Natuur & Boer’?
Binnen het programma Beter voor Natuur & Boer maken Albert Heijn en de boeren afspraken over onder andere duurzaamheid, innovaties en het verdienvermogen binnen de voedselketen. Zoals het aantal dagen dat een koe per jaar naar buiten kunnen, en bij varkens bijvoorbeeld hoe licht de stal moet zijn, en dat de varkenshouders moeten overstappen naar groene stroom. ‘De basis is een gezonde prijs voor elke boer en teler, in elk seizoen.’
Lees ook:
Tofu een A, biefstuk een E: Nederland ontwikkelt ecolabel voor supermarktproducten
Een soort nutriscore, maar dan om te tonen hoe duurzaam een stukje biefstuk of een stroopwafel is. Een Europees overkoepelend ecolabel moet klanten verleiden én extra geld opleveren voor duurzame voedselproducenten.
