Stevige aanpak activisten wakkert polarisatie in klimaatcrisis aan

Stenen gooien naar de ME is net zoiets als je vingers afplakken met tape om het moeilijker te maken je identiteit vast te stellen. Deze vreemde vergelijking maakte de baas van het Openbaar Ministerie (OM), Gerrit van der Burg, afgelopen week in een interview met NRC Handelsblad. ‘Het komt allebei in feite op hetzelfde neer: agenten frustreren in hun werk.’

Maar, erkende hij daarna, klimaatactivisten – want over hen ging het – gebruiken geen fysiek geweld. De lezer blijft in verwarring achter. Van der Burg deed een poging de stevige aanpak rond de blokkade van de A12 door Extinction Rebellion te verdedigen. Activisten werden vooraf van hun fiets geplukt of van hun bed gelicht vanwege ‘opruiing’. Uit het gesprek drijft een angst naar boven die niet rijmt met wat daar zaterdag 28 januari gebeurde: vreedzaam zitten in een tunnelbak waar de politieke beslissers op uitkijken.

Angst in Den Haag

De vrees komt voort uit de constatering van het OM dat openbare manifestaties steeds grimmiger worden, is uit het gesprek te begrijpen. Er moeten een hoop agenten opgetrommeld worden, en Van der Burg wil er zeker van zijn dat ‘een burger toch met een veilig gevoel de straat kan oversteken’.

Nou dat kon, zelfs over het drukke uiteinde van de A12. In de Haagse gemeenteraad toonde een aantal fracties zich nog banger, daags na de blokkade. “Klimaatextremisten”, zei een raadslid van Hart voor Den Haag, “misschien wel vanuit een criminele organisatie”. De activisten “nemen de stad in een wurggreep”, vond de VVD. “Het lijkt zelfs op de definitie van terroristische misdrijven volgens het EU-recht.” Heftige taal voor een sit-in op asfalt, op de brug gesteund door tientallen directeuren van nette organisaties als Oxfam Novib, de Groene Zorg Alliantie en Urgenda.

Op zijn best is het optreden van het gezag onbeholpen en onnodig angstig te noemen. Er is geen harde aanwijzing dat het Openbaar Ministerie het specifiek op klimaatactivisten gemunt heeft, maar het wakkert de polarisatie over de klimaatcrisis wel verder aan, zo laat het debat in de Haagse raad zien. Tegelijk hebben veel meer mensen gedemonstreerd dan gedacht, was het een hot item in de talkshows en deed een ‘rebel’ haar verhaal in de Libelle. ‘Als dat geen tippingpoint is’, klonk het vrolijk over dat laatste op Twitter. Het Openbaar Ministerie als aanjager van het klimaatverzet: de oproepen om op 11 maart opnieuw dat stukje weg te bezetten, tieren alweer welig. Misschien een opsteker voor Extinction Rebellion.

De toenemende polarisatie is echter zorgelijk, betoogt Marjan Minnesma van Urgenda in Het Financieele Dagblad. Voor een lezerspubliek van beslissers, wijst zij erop dat het grootste deel van de klimaatdemonstranten heel gewone, uiterst bezorgde burgers zijn. Leraren, verpleegkundigen, grootouders en studenten, die een overheid zien die klimaatontwrichting zegt te willen voorkomen maar het tegenovergestelde doet, zoals met de (indirecte) subsidies in de fossiele sector. Tot nu toe is het protest vreedzaam. “Laten we niet wachten tot de wanhoop toeneemt”, aldus Minnesma.

Klimaatpersconferentie

Misschien voelt het OM dat ook wel aankomen, dat het een keer minder lief zal worden. Repressie is niet het antwoord daarop. De overheid moet veel duidelijker laten zien hoe de klimaatcrisis aan te pakken, en transparant over de doelen, de oplossingen, de manier waarop grote uitstoters hun bijdrage moeten leveren en wat burgers hiervan gaan merken. Dat kan met een wekelijkse klimaatpersconferentie, iets waar al langer voor gepleit wordt. Zo’n regelmatige stand van zaken onderstreept de ernst van het probleem maar kan ook hoop geven, stelt Minnesma.

Die lijkt er nu te komen. In een debat over de Klimaatwet heeft minister Jetten van economische zaken en klimaat gezegd dat er “structurele campagnes komen om mensen mee te nemen in het nut en de noodzaak van klimaatbeleid”. De aftrap daarvan “is een goed moment om een eerste persconferentie te houden”.