GROEN DOEN
Shampooflessen van strandplastic? Dat is pure ‘greenwashing’
Het klinkt veelbelovend, een fles die voor een kwart bestaat uit plastic dat op stranden is aangespoeld en ingezameld. Maar het lijkt meer dan het is.
Shampoomerk Head & Shoulders, onderdeel van multinational Procter & Gamble, bracht hem in 2017 met veel tamtam op de markt. Een beperkte oplage van flessen van strandplastic was dat jaar te koop in de Franse supermarktketen Carrefour.
In 2018 moest de fles in heel Europa in de schappen liggen. Het zou daarbij gaan om een slordige half miljard exemplaren. Of dat doel is gehaald, is onduidelijk. Het is ook niet helder of het wel echt gaat om flessen met strandplastic. Procter & Gamble suggereert van wel, maar gebruikt tegelijkertijd de term ‘gerecycled plastic’, die kan verwijzen naar conventioneel ingezameld en gerecycled plastic.
Deze vaagheid weerhoudt het bedrijf er niet van aanzienlijke besparingsclaims over beide plasticsoorten te maken. Het gebruik van gerecycled plastic zou 2.600 kubieke ton plastic per jaar besparen, het equivalent van 747 volgeladen vliegtuigen. De productie van de fles van ingezameld strandplastic, zou 60 procent minder CO2-uitstoot opleveren in vergelijking met een shampoofles van nieuw plastic.
Experts laten weinig heel van de fles van strandplastic. Jan Andries van Franeker van Wageningen Marine Research, noemt het ‘greenwashing’. “Fascinerend wat er wordt verzonnen om bedrijven een groen imago te geven. Dit is geen duurzaam product, maar een poging discussies over echt duurzame bedrijfsvoering uit de weg te gaan.”
De claim van 60 procent CO2-reductie bij de fles van strandplastic lijkt hem hoogst onwaarschijnlijk. “Misschien kan een fles die volledig uit gerecycled plastic van de Plastic Hero-stroom (gescheiden ingezameld plastic verpakkingsafval uit huishoudens, red.) bestaat, deze besparing opleveren. Dat geldt in ieder geval niet voor een fles die van 25 procent strandplastic en 75 procent nieuw plastic is gemaakt. Daarbij moet je de milieukosten van verzameling, transport en de productie van gerecycled granulaat meerekenen. Ingezameld strandplastic bestaat vaak ook maar voor een klein deel uit plastic dat voor dit product bruikbaar is.”
Zeer vervuild
Marijke Boonstra, projectleider Schone Zee bij Stichting De Noordzee, heeft Procter & Gamble al eerder tevergeefs gevraagd naar de shampooflessen. “Ik ben benieuwd hoe en waar ze het strandplastic inzamelen. In het algemeen is aangespoeld plastic zeer vervuild met onder andere zand en tevens beschadigd door de lange tijd in het water. Daardoor is het moeilijk te recyclen.”
Volgens Jeroen Dagevos van de Plastic Soup Foundation wordt oceaanplastic vooral symbolisch verwerkt in producten, met maximaal een paar procent. “Procter & Gamble kan beter de nadruk leggen op het voorkomen van de plastic soep. Onlangs hebben we een anti-rimpelcrème van ze gemeten. In een potje van 50 milliliter zaten maar liefst 1,5 miljoen microplastic deeltjes. Die deeltjes kunnen van de huid in de lucht of het water belanden.”
Dick Vethaak, hoogleraar ecotoxicologie aan de Vrije Universiteit van Amsterdam en verbonden aan onderzoeksinstituut Deltares, noemt de fles eveneens greenwashing. “Het gebruik van oceaanplastic is een trend die weinig zoden aan de dijk zet. Sowieso maak je de productie van zulke producten afhankelijk van ingezameld zwerfafval. Daaruit zijn al schadelijke stoffen vrijgekomen, die het zeemilieu hebben vervuild. Kleding die van oceaanplastic wordt gemaakt, kan zelfs voor een tweede maal schadelijk zijn als de synthetische vezels via de lucht en wasmachines opnieuw in het oppervlaktewater terechtkomen.”
Verkeerde boodschap
Anne Kluivers, communicatieadviseur bij voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal, vraagt zich af of de vrijwilligers die afval inzamelen op het strand dat speciaal voor Procter & Gamble doen. “Met andere woorden: wordt het strand schoner door het gebruik van het strandplastic in de shampooflessen van Head & Shoulders?”
Los daarvan kan het (minieme) hergebruik van oceaanplastic een verkeerde boodschap afgeven, zegt ze. “Mensen kunnen gaan denken dat ze plastic gewoon kunnen weggooien omdat het toch wel wordt verzameld en tot iets nieuws wordt verwerkt. Dat leidt tot normvervaging, terwijl we juist af willen van het zwerfafval.”
De enige manier om zwerfafval tegen te gaan, is het invoeren van hervulbare plastic flessen in combinatie met statiegeld, zegt Van Franeker van Wageningen Marine Research. “Een bedrijf kan in dat geval zijn eigen flessen na een aantal malen hergebruik terughalen en heel gericht recyclen, omdat het om een materiaalstroom met dezelfde eigenschappen gaat.”
Dagevos van de Plastic Soup Foundation is het daarmee eens. “Pet-flessen met statiegeld - en ook blik in bijvoorbeeld Duitsland en Zweden - kan gewoon weer tot eenzelfde product worden gerecycled.”
Hoogleraar Vethaak vindt het gebruik van oceaan- en strandplastic alleen te verantwoorden als het bedrijf tegelijkertijd de bedrijfsvoering aanpast om plastic afval te verminderen. “Dat kan door recyclingstructuren op te zetten en te zoeken naar alternatieve materialen. De nettowinst van producten met oceaanplastic zou dan daarvoor moeten worden benut.”
Procter & Gamble was, ondanks verschillende pogingen daartoe, niet bereid tot commentaar.
In de serie Groen Doen worden als duurzaam aangeprezen producten kritisch bekeken. Lees hier meer afleveringen.
