Een geplande megastal in het binnenland van Spanje, die met 23.500 koeien de grootste van Europa zou worden, leidt tot verzet in de regio. Bij een andere megastal van hetzelfde bedrijf werden door Greenpeace milieuovertredingen ontdekt, waaronder ernstige stikstofvervuiling van het water.
Tussen zijn vingers breekt Armando Peréz de droge gerst open. Het grotendeels geoogste gerstveld gaat verderop over in een tarweveld, daarna volgen zonnebloemen en mosterdzaad. Aan de horizon stenige hellingen van de lage bergen.
Het is de typische lappendeken van landbouwveldjes waaruit het Spaanse binnenland bestaat. Een golvend landschap van Mondriaan-vakken dat alleen wordt onderbroken door plukjes huizen die een dorp als Noviercas vormen, vaak met een half vergane middeleeuwse kasteeltoren of kerk op het hoogste punt. Het is het deel van het land waar het leven bestaat uit trekkers die traag over landweggetjes rijden en dorpspleinen waar bejaarde bewoners op een bankje zitten.
Het zijn ook de plekken die leeglopen, door een gebrek aan werk en toekomstperspectief. Dus toen de vertegenwoordigers van Valle de Odieta hier begin 2016 aanklopten met de belofte van honderden arbeidsplaatsen, die volgens hen tot wel tweeduizend indirecte banen zouden zorgen, was het grootste deel van de 150 dorpsbewoners gelijk enthousiast.
Meerdere mensen tekenden een contract, maar toen kwam de twijfel
Het ging weliswaar om de grootste megastal van Europa, met 23.500 in kooien vastgeklonken koeien, maar de belofte van ontwikkeling klonk goed. Meerdere mensen tekenden een contract met het bedrijf over de verkoop van hun kaveltjes land. Maar voordat Valle de Odieta de volledige 900 hectare in handen had, trok de twijfel door het dorp.
Wat brengt een megastal eigenlijk met zich mee? Worden wij hier wel echt beter van? Een aantal boeren verkocht uiteindelijk niet, waardoor op de geplande locatie nog zo’n tien mensen stukjes land als dit graanveld van Peréz hebben liggen. Sindsdien lijkt het project vastgelopen.
“Ik vertrouwde het eerlijk gezegd gelijk al niet”, zegt de 55-jarige Peréz. “Mensen die komen met de oplossing voor al je problemen..., die moet je nooit geloven. Die moet je wegsturen. Je lost niets op door zomaar een zwik arbeidsplaatsen te creëren. Hoogstwaarschijnlijk worden die vervuld door mensen die geen band hebben met het land of het dorp, die in een van de steden
in de buurt gaan wonen. Nee, veel liever zie ik projecten van hoogstens een paar duizend koeien. Het platteland ontwikkel je met een aaneenschakeling van kleine initiatieven.”
‘Een weg terug is heel moeilijk’
De provincie Castilla y León is twee keer zo groot als Nederland en heeft slechts twee miljoen inwoners. De ideale plek dus voor megastallen, moet bedrijf Valle de Odieta gedacht hebben. Na een eerste project van pakweg 5000 koeien in de naburige dunbevolkte provincie Navarra, willen zij nu uitbreiden met een stal in Noviercas voor 25.000 koeien – wat niet alleen de grootste megastal van Europa zou betekenen, maar ook één van de grootste ter wereld.
Megastallen passen in een Spaanse trend die al jaren gaande is. Hoewel het aantal veehouderijen het afgelopen decennium met 170.000 afnam (pakweg een derde van het totaal), is de totale veestapel gegroeid. Alles is gericht op intensivering in megastallen op afgelegen plekken.
“Begrijp me niet verkeerd hè”, zegt Peréz terwijl hij terugloopt naar zijn auto, een 4x4 SUV waarmee hij makkelijk de zandweggetjes over kan. “Ik heb niets tegen veehouderij, niets. Ik ben geen eco-activist. Het gaat mij om de ongebreidelde intensivering. Wat ze hier willen neerzetten is echt enorm. En daarbij moet je altijd bedenken dat de weg terug heel moeilijk is.”
Peréz, als echte boer, volgt wat er internationaal op het platteland gaande is. Hij is dan ook niet onbekend met de situatie in Nederland, waarvan hij weet dat de veestapel al jaren slinkt en dat de overheid deze verder wil doen krimpen vanwege de stikstofproblematiek. “Daarbij vraag ik me vooral af of er niemand eerder had kunnen ingrijpen. De boeren zijn langzaam die maximalisatie ingetrokken en nu zit je met de problemen.” Hij wijst over de velden, waar het graan zacht wiegt. “Hier staan wij nu nog op het punt van vóór die maximalisatie, begrijp je?”
Milieu-overtredingen bij de andere megastal
Wat de gevolgen zijn van de maximalisatie, daarover kan Luís Ferreirim meepraten. Als filosoof afgestudeerd aan de universiteit van Lissabon, volgt Ferreirim voor Greenpeace ontwikkelingen in de agricultuur, waarbij hij zich sterk verzet tegen megastallen. Hij heeft zich meerdere keren uitgesproken tegen Valle de Odieta, dat volgens hem milieuwetgeving overtreedt met de reeds bestaande megastal in Navarra. Zo stelde Greenpeace vast dat het omliggend water problematisch hoge niveaus van stikstofverbindingen heeft.
Intussen heeft de regio Navarra het bedrijf aangeklaagd vanwege verschillende milieuovertredingen: het bijbouwen van installaties zonder vergunning, het verhogen van mestlozingen in gebieden die kwetsbaar zijn voor vervuiling van stikstofverbindingen. In Spanje is het vanwege de dunbevolkte gebieden weliswaar niet zo op de centimeter kijken als in Nederland, maar wanneer er hoge concentraties vee op een klein stuk worden geplaatst kan dit alsnog serieuze milieuproblemen geven.
‘Leugens’ en ‘nepnieuws’, zo reageert Valle de Odieta, in afwachting van de uitspraak in de zaak-Navarra. Doordat steeds meer Spaanse media vanwege alle protesten over de plannen voor de megastallen schreven, besloot Valle de Odieta de vlucht naar voren te nemen. Ze nodigden journalisten uit voor een tour door hun megastal van 5000 koeien, om te tonen hoe netjes hun bedrijf is.
Daarnaast klaagden zij luis in de pels Ferreirim persoonlijk aan voor laster – een zaak die ook nog loopt. Ferreirim maakt zich er niet zo druk over, blijkt tijdens een telefoongesprek. “Ze proberen me bang te maken. Maar ik heb Greenpeace volledig achter me en ze krijgen ons niet stil. Want het is gewoon een schande om in deze tijd nog zo’n enorme stal te willen openen.”
Vleesminnende Spanjaarden zouden minder vlees moeten eten
Hoe het dan wel moet, op een manier dat er ook werkgelegenheid ontstaat, daar heeft Ferreirim namens Greenpeace best een idee over: bedrijven van maximaal 180 koeien. Dat is een overzichtelijke hoeveelheid waar een familiebedrijf van kan leven, zonder overmatige impact op de omgeving.
De Spaanse overheid is het daar niet volledig mee eens, maar er is daadwerkelijk wetgeving in de maak om een maximum aan stallen te verbinden. Momenteel ligt dat voorstel op 850 koeien – pakweg één dertigste van de geplande megastal. De Spaanse minister van consumptie, de linkse Alberto Garzón, gooide enkele maanden terug al de knuppel in het hoenderhok door voor te stellen dat de vleesminnende Spanjaarden misschien minder vlees moeten eten.
In Noviercas begint de zon intussen te zakken over de velden van landbouwgewassen, die nu nog staan op de plek waar de koeienfabriek moet komen. In de auto van Peréz is het een paar minuten hobbelen over de stenige zandwegen terug naar het stadscentrum, voor een biertje in de dorpskroeg. Het is de enige kroeg in het dorp, die tegelijk dienstdoet als cultureel centrum, kinderopvang en kaarthonk voor de plaatselijke bejaarden.
Zodra de bierflesjes en de schaaltjes olijven eenmaal op de bar staan, wil Peréz toch nog even over Nederland praten. Ooit was hij er op vakantie. Hij reed via de Afsluitdijk naar een boerderij in Friesland om een aantal bijzondere oude trekkers te bekijken.
Liefde voor het boerenleven
“Kijk, dat is wat ze in de stad niet snel zullen begrijpen. Boeren bewerken het land al generaties. Wij hebben enorme liefde voor het boerenleven. Wij hebben het beste voor met het land. Daarom is het belangrijk om als overheid eerst naar ons te luisteren en te voorkomen dat we de intensivering in worden getrokken. Anders kom je altijd lijnrecht tegenover elkaar te staan.”
Lees ook:
Stengere uitstootnormen voor megastallen op komst. ‘Luchtvervuiling is een stille moordenaar’
Nieuwe Europese normen over luchtkwaliteit moeten de uitstoot van de veehouderij verder terugdringen.
