Schadelijke houtkachel nog niet op z'n retour, ondanks Schone Lucht Akkoord

Voor de een brengt het warmte en gezelligheid in koude, donkere dagen, maar voor de buren kan het ellende en benauwdheid betekenen: de houtkachel. Er is vorst op komst en dus hij zal in veel huizen weer branden. Naar schatting van het Centraal Bureau voor de Statistiek hebben 1,2 miljoen woningen een houtkachel of open haard. Saillant detail: in Nederland hebben 1,2 miljoen mensen een longaandoening.

Longpatiënten hebben last van de uitstoot van houtkachels. Bij twee derde van hen veroorzaakt het gezondheidsklachten als hoesten en benauwdheid, alleen vuurwerk zorgt voor meer problemen. Vanwege de slechte luchtkwaliteit overweegt twaalf procent van de mensen met longproblemen zelfs te verhuizen uit hun buurt. Dat bleek vorige week uit een enquête onder de 902 leden van het panel mensen met een longziekte van zorgonderzoeksbureau Nivel, in opdracht van het Longfonds.

Schone Lucht Akkoord

Deze klachten zijn niet nieuw, daarom ligt het stoken van hout al langer onder vuur. Zo is het een van de doelwitten van het Schone Lucht Akkoord, dat vandaag precies een jaar geleden werd ondertekend door het Rijk en 45 gemeenten en provincies. Inmiddels hebben zich nog vijftien partijen aangesloten. Hun doel is de gezondheidsschade door luchtvervuiling in 2030 te halveren en houtstook is verantwoordelijk voor negen procent van die gezondheidsschade. Dat is bijna gelijk aan de schade door de binnenlandse industrie, of die van werktuigen, beide goed voor tien procent.

Hoe staan de doelen van het akkoord er na een jaar voor? De ondertekenaars evalueren de afspraken vandaag tijdens het eerste Schone Lucht Jaarcongres, deze editie virtueel. Houtstook is niet de enige bron van vervuiling die het akkoord aan wil pakken, ook het verkeer, landbouw en de industrie komen aan bod. De uitstoot van houtkachels is het vierde ongezondste hoofdstuk van het plan. Open haarden en kachels verbieden is geen doel, maar de uitstoot moet wel omlaag.

Handhaven op overlast

De gemeente Amersfoort doet dat bijvoorbeeld door te handhaven op overlast door houtkachels. Bij klachten krijgt de eigenaar van een kachel of vuurkorf eerst een waarschuwing, bij de tweede klacht een dwangsom en de derde een boete. Dit laatste is het afgelopen jaar overigens niet voorgekomen, laat de gemeente weten. Om een boete uit te delen moet een handhaver iemand op heterdaad betrappen op stoken, in de praktijk een moeilijke opgave.

De overheid schafte begin 2020 een subsidie op bepaalde soorten kachels af, om de aanschaf daarvan niet aan te moedigen. Daarnaast geeft het RIVM bij ongunstig weer een stookalert af. Dan is het sterk afgeraden om de haard aan te steken, omdat de uitstoot langer blijft hangen en meer klachten kan veroorzaken. Mensen met een kachel kunnen op stookwijzer.nu de lokale stookomstandigheden controleren, diens buren kunnen er een klacht indienen die doorgestuurd wordt naar hun gemeente, als die het akkoord ondertekende.

Het is nog niet duidelijk in hoeverre houtstook is teruggedrongen door het Schone Lucht Akkoord. Ondanks de maatregelen die (lokale) overheden nemen tegen stookoverlast, blijven longpatiënten last hebben van houtkachels, blijkt dus uit de enquête van Nivel.

Een oorzaak hiervan kan zijn dat het aantal kachels in Nederland nog niet daalt, en vermoedelijk eerder toeneemt. Uit een rondgang van Trouw onder kachelverkopers blijkt de houtkachel onverminderd populair. De winkels zagen hun verkoop het afgelopen jaar niet dalen, een enkeling zag een toename.

Zo merkte Matthijs de Hondt van het bedrijf Droomkachels dat zijn klanten spaargeld over hadden, bijvoorbeeld omdat ze door het coronavirus niet op vakantie konden. Mensen waren juist meer thuis en hadden tijd om te verbouwen. Om die reden verkocht De Hondt wellicht meer kachels.

Kachels en Haarden Hal in Amstelhoek merkte eveneens effect van het feit dat mensen meer thuis moeten zitten. De verkoop van buitenkachels steeg in 2020 met ongeveer tien procent. Een stukje gezelligheid, noemt verkoper Cyril het.

Fijnstof

Maar wat is er eigenlijk zo schadelijk aan houtrook? Volgens het Longfonds draait het om de fijnstof die vrijkomt als hout verbrandt. Die verspreidt zich door de lucht en wordt ingeademd. Eenmaal in de longen verergert het fijnstof bestaande longziektes en bij lange blootstelling kan het zelfs ziektes veroorzaken. Mensen met longproblemen moeten door houtrook meer hoesten of krijgen het benauwd.

Er zijn dus nog wat maatregelen te nemen om de uitstoot van houtkachels in 2030 omlaag te brengen. Die zijn ook nog gepland, Nijmegen overweegt in haar luchtkwaliteitsprogramma bijvoorbeeld een geheel houtstookverbod in wijken met veel overlast. Andere gemeenten werken aan de bouw van houtstookvrije of -arme wijken, zoals staat voorgesteld in het Schone Lucht Akkoord. Dat doet bijvoorbeeld Helmond; in de nieuwe wijk Brainport Smart District mogen huizen geen houtkachel als hoofdverwarming gebruiken, en sierkachels moeten voldoen aan strengere uitstooteisen.

Jaarlijks zullen de deelnemers verslag van hun voortgang uitbrengen aan de stuurgroep van het akkoord, bestaande uit de staatssecretaris van infrastructuur en waterstaat, een gedeputeerde uit Utrecht en drie wethouders. De komende jaren moet op die momenten blijken of de houtkachel voor wat minder overlast zorgt voor longpatiënten.

Lees ook:
‘Luchtvluchteling’ Arie Mulder: In Drenthe kan ik weer ademen

De vuile lucht in Zwolle dwong Arie Mulder tot een verhuizing. Volgens het Longfonds zijn er meer luchtvluchtelingen.