Ruimhartige toelating van landbouwgif bedreigt het waterleven, waarschuwen milieuorganisaties

Nederland voldoet niet aan de Europese afspraak voor schoon water. Dat komt mede door de uitspoeling van gifstoffen uit de land- en glastuinbouw die de normen ver overschrijden, stellen twee milieuorganisaties. Het College voor toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) negeert volgens hen de doeleinden van de Kaderrichtlijn Water (KRW).

Pesticide Action Network (Pan) Nederland en de Natuur en Milieufederatie Zuid-Holland hebben het Ctgb daarom gevraagd de toelating van alle gewasbeschermingsmiddelen op basis van drie werkzame stoffen in te trekken. Het gaat om de stoffen cypermethrin, abamectine en esfenvaleraat, alle drie insecticiden, die bij overschrijding van de milieukwaliteitsnormen het waterleven ernstig bedreigen.

Afspraken niet nakomen

De milieuorganisaties wijzen er in een brief aan Ctgb op dat een EU-lidstaat verplicht is de toelating van een bestrijdingsmiddel in te trekken of te wijzigen als door toedoen van dit middel de Europese afspraken over waterkwaliteit niet worden nagekomen. Volgens de Nederlandse wetgeving moet het gebruik van ‘specifiek verontreinigende stoffen’ worden beperkt als ze de normen overschrijden.

Het Ctgb zegt in een eerste reactie dat de Europese toelatingsnormen voor bestrijdingsmiddelen niet gelijk zijn aan die van de waterkwaliteit. “Bij de KRW telt elke verstoring, in de toelatingsnormen voor gewasbeschermingsmiddelen wordt ook een hersteltijd meegewogen”, legt een woordvoerder uit.

Wel kan door stapeling van middelen met dezelfde werkzame stof overschrijding ontstaan, zegt de woordvoerder. “Dat is de bedoeling niet en daarom gelden voor de genoemde stoffen al stapelmaatregelen. Die staan op het etiket en de bestrijdingsatlas laat zien dat de aanwezigheid in oppervlaktewater al afneemt, maar dat kost tijd.”

‘Waterschappen doen te weinig’

Cypermethrin wordt vooral gebruikt voor het ontsmetten van silo’s waarin graan wordt opgeslagen. De andere twee stoffen – abamectine en esfenvaleraat – worden vooral gebruikt bij teelt van groenten, fruit en bloemen in de glastuinbouw.

“De kassen worden gelucht”, zegt Pan-voorzitter Margriet Mantingh, “er is afvalwater en de drainages kunnen gaan lekken. Waterschappen moeten die lekken opsporen, want zij zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. Maar zij doen heel weinig tegen deze vervuiling.”

De kans op EU-sancties is groot

Nederland moet in 2027 voldoen aan de Europese waterafspraken, maar minister Mark Harbers van infrastructuur en waterstaat liet vorig jaar aan de Tweede Kamer weten dat dit waarschijnlijk niet gaat lukken. De kans is groot dat de Europese Unie daarvoor sancties zal opleggen, omdat Nederland eerder al uitstel heeft gekregen; aanvankelijk moesten de KRW-doelen al in 2015 zijn bereikt.

Volgens Mantingh zijn de KRW-normen voor de drie stoffen zo streng, dat laboratoria ze pas kunnen aantonen bij een overschrijding die vijf keer zo hoog is. “Wat we waarnemen is dus maar het topje van de ijsberg.” Het Ctgb hanteert een minder strenge norm, maar ook die wordt overschreden ‘soms tot wel drieduizend keer’.

Lees ook:

Kwaliteit van water in sloten en grachten sterk onder de maat

Sloten en vennen zijn niet schoon genoeg. Planten en dieren krijgen niet genoeg kans goed te groeien, blijkt uit metingen.

Hoe houd je de grond gezond? Bodemexpert Danielle de Nie schiet boeren te hulp. ‘Mooi als je de humus ruikt’

Het begon met vier en nu experimenteren tweehonderd boeren met het verbeteren van de bodem. ‘Zal ik even graven?’, zegt melkveehouder Wilko Kemp.

Heffing waterschap flink omhoog voor verbetering waterkwaliteit

De waterschappen heffen dit jaar 3,5 miljard euro aan belastingen, ruim 8 procent meer dan in 2022. Verbetering van de waterkwaliteit is prioriteit.