Er wordt gewerkt aan strengere regels voor het vervoer van plastic korrels op vrachtschepen. Nu zorgt dat transport regelmatig voor milieurampen.
‘Zeemeermin-tranen’ worden de plastic korrels die op stranden aanspoelen weleens genoemd. Het is een mooi woord dat verhult hoe schadelijk die knikkertjes zijn voor de natuur. Chemische bedrijven produceren jaarlijks miljarden van die korrels. In zeecontainers gaan ze het vrachtschip op, naar klanten ver weg. Die maken er weer plastic zakjes van, of glijbanen of tandenborstels. Maar als het misgaat met zo’n schip vol korrels, gaat het goed mis.
Op 20 mei 2021 ging het gruwelijk mis bij Sri Lanka. Het vrachtschip X-Press Pearl vloog in brand en zonk voor de kust van de hoofdstad Colombo. Uit de containers lekten 11.000 ton plastic korrels weg in het water en 750 kilometer kustlijn raakte vervuild. De schoonmaak is nog altijd gaande.
Zeeleven geschaad
“De korrels, die pellets worden genoemd, zijn klein en drijven zo weg. Ze kunnen zich over een groot gebied verspreiden onder invloed van getijden, golven, weer en wind. Verder is het moeilijk om de korrels op te ruimen zonder daarbij het zeeleven te schaden”, zegt Jasper Faber, die voor CE Delft onderzoek deed naar maatregelen om zulke schade te voorkomen.
Nederland weet al te goed hoe ellendig die vervuiling is, sinds het vrachtschip MSC Zoe in 2019 een paar honderd containers verloor. Vrijwilligers hebben vastgesteld dat op de stranden van de waddeneilanden ruim 24 miljoen plastic korrels aanspoelden, afkomstig uit dat schip.
De stranden van Zuid-Afrika lagen in 2017 met miljoenen plastic korrels bezaaid, en in 2020 opnieuw. Afkomstig van schepen die de grondstoffen van de plasticindustrie vervoeren. De korrels van een paar millimeter worden veelal gemaakt van aardolie. De afgelopen jaren zijn er ook veel korrels aangespoeld in Noorwegen en Zweden, en dit jaar alweer in Frankrijk en Dubai.
Grotere brokken
“De pellets worden in één grote zak binnenin de zeecontainer vervoerd, of in kleinere zakken”, zegt Faber. “Bij het in- of uitladen raken die zakken makkelijk lek. Bovendien zijn zeecontainers vaak niet helemaal afgesloten, waardoor de pellets in zee belanden.”
Waarom wordt het basisplastic niet in grotere brokken vervoerd, zodat ze makkelijker uit het water te vissen zijn? “Dat zou zorgen voor een extra stap in de verwerking van het plastic. De hele industrie is nu eenmaal ingesteld op korrels. Elke kunststoffabrikant zou zijn machines moeten aanpassen”, zegt Faber.
Na die ramp met de X-Press Pearl vroeg Sri Lanka de internationale gemeenschap om maatregelen te nemen. Om plastic korrels voortaan te bestempelen tot ‘gevaarlijke stof’, waardoor er strengere regels komen voor het transport. Die oproep heeft het nodige in gang gezet bij de Internationale Maritieme Organisatie (IMO), een VN-organisatie die in feite de wetgever op zee is.
Onder voorzitterschap van Noorwegen en in overleg met verzekeraars, de chemische industrie, de transportsector en milieu-organisaties, zijn een aantal mogelijke maatregelen op een rij gezet. In april wordt hierover vergaderd bij het IMO en dan kan in juli een knoop worden doorgehakt door de Marine Environment Protection Committee.
Risico kleiner
Wat zou helpen? Faber: “Allereerst betere verpakkingen dus. Ook helpt het als de containers met plastic niet op het dek staan, maar onderdeks, waar het risico kleiner is. Als een schip in de problemen komt, moeten de autoriteiten meteen te horen krijgen dat er plastic korrels aan boord zijn. Dan kunnen ze daarmee rekening houden in hun opruimacties.”
Een manier om dit te regelen, is ervoor te zorgen dat plastic korrels bij de VN de status ‘gevaarlijke stof’ krijgen. “Als de landen die lid zijn van de IMO hiervoor kiezen, zou dit over de hele wereld onmiddellijk zorgen voor aanzienlijke verbeteringen in de manier waarop pellets worden verpakt, geëtiketteerd en vervoerd”, zegt Tanya Cox, technisch specialist van Fauna & Flora, een internationale milieu-organisatie.
Betere verpakkingen zouden voor hogere kosten zorgen bij de kunststofproducenten. Tanya Cox wijst erop dat de schoonmaakkosten van een ernstig incident nu door velen worden gedragen. “Door nationale overheden, verzekeringsmaatschappijen en natuurlijk de natuur. In de nasleep van de ramp in Sri Lanka was de kustlijn zo zwaar vervuild dat de kustvisserij werd gesloten. Wat betekent dat lokale gemeenschappen geen toegang hadden tot voedsel. Ook werd het toerisme aanzienlijk getroffen.”
Lees ook:
Industrie produceert nog meer wegwerpplastic: nu al 17 kilo per aardbewoner
De industrie voor wegwerpplastic stoot wereldwijd meer broeikasgassen uit dan het Verenigd Koninkrijk. De recycling van plastic komt nog niet grootschalig op gang.
