Pillen door de wc? Nee, er is nu een medicijnkluis

De dump van ongebruikte, dure medicijnen stoorde Hans van Rooij mateloos. Om die milieuvervuilende verspilling te bestrijden ontwikkelde hij met Remediz, nummer 9 in de D100, een medicijnkluis. Pillen die een patiënt niet gebruikt kunnen daarin retour voor hergebruik.

Een saai, grijs kantoorpand op een industrieterrein in Houten ziet er van binnen hip en fris uit. Planten, posters en tweedehands designstoelen maken duidelijk: hier zitten geen stoffige boekhouders, maar creatieve geesten.

“Mijn dochters noemen dit mijn mancave”, zegt Hans van Rooij (62) lachend, als hij zijn eigen kantoortje in het pand binnenloopt. Er staan elektrische gitaren, naast een bureau van sloophout. Aan de muur hangen uitgescheurde krantenknipsels. Kunst in knalkleuren siert de muren. Een vrolijke boel is het, in het kantoortje van Remediz, nieuwkomer in de Duurzame 100. “Genomineerd zijn was al leuk, maar erin staan…” straalt Van Rooij. “Geweldig”, zegt hij met zijn zware, lage stem.

Zijn lach verdwijnt als hij begint te vertellen over de ontstaansgeschiedenis van zijn project: heruitgifte van niet gebruikte medicijnen. “Mijn schoonmoeder heeft jarenlang kanker gehad”, vertelt Van Rooij. “Het ging slecht. Maar ze was sterk. Ze kreeg van de oncoloog nog een kuur mee.” Zware medicijnen, zag Van Rooij als directe naaste, met een prijskaartje van 3000 euro. De kuur mocht niet baten. Zijn schoonmoeder overleed in oktober 2012. “En nu ga ik je wat vertellen”, zegt Van Rooij. Hij gaat op het puntje zitten van het blauwe bankje in zijn werkkamer. “De oncoloog zei tegen ons: ‘Druk de pillen maar uit en spoel ze door de wc’.”

Dat bleef aan hem knagen. Hoe kon het bestaan, vroeg Van Rooij zich af, dat zulke waardevolle pillen gedumpt werden. Terwijl drie van de vier doosjes ongeopend waren. Alle beschermende verpakkingen waren in tact. “Zo verspillend.” Bovendien: het weggooien van medicijnen laat schadelijke resten van gif achter in het grond- en oppervlaktewater. “Ik dacht: ik wil hier iets mee. Nee, ik móet hier iets mee.” Naast zijn werk als interim-manager bij diverse bedrijven begon hij in zijn vrije uren een onderzoek.

Verspilling van een half miljard euro

Het probleem is gigantisch, daar was hij snel achter. Alleen een initiatief van stadsapothekers, die patiënten vroegen om overgebleven medicijnen in te leveren, leverde al een pillenberg op met een waarde van 100 miljoen euro. “Ik ben bronnen gaan combineren. Gaan optellen en rekenen.” Een hard cijfer ontdekte hij niet, maar een verspilling van een half miljard tot een miljard euro treedt jaarlijks in Nederland op, becijferde Van Rooij. “Vreselijk veel geld. En denk aan alle milieuschade die het oplevert als mensen medicijnen weggooien.” Extra complicerend: medicijnen terugbrengen voor gebruik door een andere patiënt (noem het maar kringlooppillen), dat mag niet. Wat de apotheek verlaat, komt niet in aanmerking voor heruitgifte.

Het gezicht van Van Rooij fleurt helemaal op als hij begint over de oplossing die hij met Jos van Esch bedacht. Samen met Ed Feskens en Jan Deckers ontwikkelde hij vervolgens de medicijnkluis. Het apparaat, zo groot als een schoenendoos, is hermetisch afgesloten. Binnenin kunnen pillen worden bewaard. De kluis zorgt voor de juiste bewaartemperatuur. Een patiënt krijgt de kluis mee naar huis. Met een druk op de knop komt er één pil uit rollen. Mocht de patiënt de kuur staken, of komen te overlijden, dan kunnen de resterende medicijnen terug naar de apotheek. “Elke pil krijgt een unieke codering mee. Alles wordt keurig bewaard.” Een volgende patiënt kan de pillen alsnog gebruiken. Een ‘verlengde apotheek’, zo noemden Van Rooij en zijn mede-bedenkers het apparaat in de beginperiode. Maar omdat ‘apotheek’ een beschermde term is, kwamen ze op ‘medicijnkluis’. De techniek komt uit Zuid-Korea. Bij Remediz liggen nu 25 apparaten op de plank.

Van de tekentafel naar de testfase

De eerste stap naar de praktijk is al gezet. De grote verzekeraar VGZ, waar Van Rooij contacten had door een eerdere interimklus, uitte interesse. Een Engels ziekenhuis klopte aan en heeft ook belangstelling voor de medicijnkluis. De Brabantse Ontwikkelingsmaatschappij (Bom), gericht op bedrijven met maatschappelijk nut, gaf een lening af. Vorig jaar begon een proef in het Elisabeth-TweeStedenziekenhuis in Tilburg. Sommige patiënten krijgen daar de medicijnkluis mee naar huis. De pilot richt zich op mensen met kanker, omdat hun medicatie bovengemiddeld duur en verspilgevoelig is. “Datzelfde geldt voor patiënten met taaislijmziekte”, zegt Van Rooij. Ook voor die groep kan het inzetten van de medicijnkluis volgens Remediz verspilling en verontreiniging tegengaan. De mannen achter de medicijnkluis zijn trots dat hun uitvinding nu van de tekentafel in de testfase is beland. “Ooit zal het in de zorg heel normaal zijn om zuinig om te gaan met waardevolle en verspilgevoelige medicatie. Dat geloof ik ja”, zegt Van Rooij stellig.

Dat wil niet zeggen dat hij alleen maar halleluja-verhalen afsteekt, alsof alles lukt bij zijn project. Nee, er ging van alles mis. In coronatijd viel een proef stil. Een prototype van de medicijnkluis haperde een keer, waardoor er geen pil uitkwam. “Dat is allemaal opgelost”, zucht hij. Het hoort er volgens de pillenpionier bij, dat er dingen tegenzitten en misgaan in de proeffase. “Natuurlijk, je krijgt de mislukkingen ook gewoon van me te horen”, zegt hij lachend. Hij ziet dat als leermateriaal, om de medicijnkluis verder vooruit te helpen.

Iedereen kan een verschil maken

Behalve met apothekers zoekt het drietal naar samenwerking met zorgverzekeraars, ziekenhuizen, de overheid, KWF Kankerbestrijding. “Wil je ergens komen, dan moet je professioneel werken. Daar hoort een verdienmodel bij”, zegt Van Rooij. Daarom is het project in 2019 formeel in het jasje van een bedrijf gestoken: Remediz. Het verdienmodel waarmee de oprichters voet aan de grond willen krijgen binnen de zorg is gericht op service. “Wij leveren de medicijnkluis met de diensten eromheen, in ruil voor een vergoeding.”

Mogelijke winsten die dat gaat opleveren kan Remediz benutten voor doorontwikkeling en groei. “We moeten uit de kosten komen. Maar ik ben deze job niet begonnen voor het geld. Wel om een verschil te kunnen maken.”

Het commerciële werk dat hij deed als interimmanager is voor hem verleden tijd. “Het klinkt misschien een beetje soft, maar ik vind gewoon dat iedereen een verschil kan maken.” In de wereld van medicijnen begint dat er al mee dat mensen zelf hun pillen en middelen niet weggooien, maar netjes inleveren. “Dat is toch wel het minste”, bromt Van Rooij. Dat alle medicatie vervolgens opnieuw gebruikt kan worden, mogelijk dankzij talloze medicijnkluizen, is zijn toekomstdroom.

Alle verhalen en achtergronden over de Duurzame 100 van 2022 zijn hier te vinden.