Pantoffelhelden

Muiltjes of pantoffeltjes zijn bijzondere zeeslakken. Bijzonder om drie redenen: ze bestaan uit slechts één winding en sluiten hun wijde opening voor de helft af met een wit schot. Daarbij zijn muiltjes de enige zeeschelpen die aanvallen van tepelhorens afslaan.

Tepelhorens boren andere schelpen open met een borende rasptong. In 1981 beschreef de Amerikaanse schelpenonderzoeker Melbourne Carriker dat muiltjes opdringerige tepelhorens met hun eigen tong prikken en dat ze hun belager van zich afduwen door langs stevige obstakels te schuiven. Helden zijn het!

Muiltjes leven nog niet lang in onze wateren. Ze kwamen rond 1900 mee uit Amerika als verstekeling in vrachten oesters. Ze doken op in Zeeland waarna ze naar het noorden opgerukt zijn. Nu zijn ze zelfs algemeen op Schier, waar ze in mijn kindertijd nog zeldzaam waren.

Lege wulken

Op het strand van Schiermonnikoog vind ik dezer dagen veel levende muiltjes, net als vorig jaar in maart. Ze zitten nu vooral op de lege slakkenhuizen van tepelhorens. Vorig jaar waren lege wulken de talrijkste gastheer en -vrouw. In tegenstelling tot veel slakken zijn wulken niet hermafrodiet, ze zijn of man of vrouw. Hermafrodiete slakken kunnen elkaar tijdens een langdurige paring tegelijkertijd bevruchten. Bij muiltjes is het weer anders, en dat is het derde blijk van hun bijzonderheid: muiltjes worden geboren als mannetje en veranderen tijdens hun leven in een vrouwtje.

Ze klampen zich vast aan andere schelpen en aan elkaar. Soms vormen ze lange kettingen: de grootste onderop, de kleintjes bovenaan. De grote muiltjes onderop zijn ouder en zijn altijd vrouwtjes. Ze zeulen soms wel tien soortgenoten mee. Helden zijn het. De vrouwtjes hebben de meeste ervaring en de sterkste schouders. Ik heb nooit begrepen waarom feministen het muiltje niet als vrouwenteken kozen. Misschien omdat muiltjes aan pantoffels van traditionele mannen doen denken.

Drie keer per week schrijft bioloog Koos Dijksterhuis over iets wat groeit of bloeit. Lees hier zijn eerdere Natuurdagboeken.