De natuur zit vol gif. De cocktails die onderzoekers vinden in natuurgebieden komen niet alleen van boeren uit de buurt, sommige stoffen kunnen oude resten zijn van insectenverdelger DDT, of overgewaaid van ver buiten Europa.
Bestrijdingsmiddelen die in verband worden gebracht met de sterke afname van insecten, zijn inmiddels op veel plaatsen in de natuur neergedaald. Na de vondst dit voorjaar van landbouwgif in acht beschermde natuurgebieden in Drenthe troffen onderzoekers ook in veertien natuurgebieden in Gelderland gifcocktails van tientallen stoffen aan. Binnenkort te publiceren onderzoek in Duitsland leverde vergelijkbare resultaten op.
“Wezenlijke verschillen zijn er niet”, zegt Jelmer Buijs, zelfstandig landbouwkundig onderzoeker uit Bennekom en projectleider van zowel het Gelderse als het Duitse onderzoek. “Het ene stofje komt wat meer voor en het andere wat minder, maar het beeld in al die natuurgebieden is hetzelfde. De natuurgebieden bevinden zich op een hellend vlak.”
Een van de gevonden stoffen is permethrin, een extreem sterk insecticide. “Dat we dat vinden, is veelzeggend over de toestand van de natuur.”
Insecticiden, schimmelbestrijders en een onkruidverdelger
Drie jaar geleden bleek uit Nederlands-Duits onderzoek dat de hoeveelheid insecten in Europa sinds 1990 met driekwart is afgenomen. Dat heeft grote gevolgen voor de populaties van vogels en andere insecteneters en daarmee voor de biodiversiteit.
Buijs en mede-onderzoeker Margriet Mantingh publiceerden anderhalf jaar geleden onderzoek waarin ze 134 bestrijdingsmiddelen hadden gevonden in bodem, mest en krachtvoer op 25 Gelderse boerderijen, waaronder enkele biologische. Ze gebruikten de mestkever als indicator: hoe meer landbouwgif, hoe minder kevers er waren. Het nieuwe onderzoek in Gelderland is hierop een vervolg.
De onderzoekers kijken naar de aanwezigheid van 664 stoffen. Daarvan werden er 34 aangetroffen in vorig jaar genomen monsters van de bodem, planten en de mest van grote grazers uit de Gelderse natuurgebieden. Het gaat vooral om insecticiden, maar er zitten ook schimmelbestrijders en een onkruidverdelger tussen. Van de gevonden stoffen is de helft kankerverwekkend en 42 procent hormoonverstorend bij zoogdieren. Ook hier troffen Buijs en Mantingh minder mestkevers aan waar de hoeveelheid gif hoger was.
Het gif reist via rivierwater en de wind
Omdat in natuurgebieden en bij de daar levende grote grazers geen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt, is het waarschijnlijk dat de gifstoffen door de lucht zijn aangevoerd, zoals eerder in buitenlands onderzoek is aangetoond. Op sommige plaatsen worden middelen gevonden die uit vroeger gebruik stammen of door overstroming met vervuild rivierwater zijn aangevoerd. Ook in Drenthe werd al duidelijk dat sommige gifstoffen vele kilometers moeten hebben afgelegd.
Enkele van de gevonden stoffen worden niet (meer) in Europa gebruikt. “Een van de insecticiden, cyenopyrafen, wordt alleen in China en Japan toegepast en moet illegaal zijn gebruikt of overgewaaid uit Oost-Azië. Onderzoek in Zweden liet al zien dat verschillende insecticiden die in Europa verboden zijn, zoals lindaan en endosulfan, toch het hele jaar In praktisch dezelfde concentratie in de lucht werden aangetroffen.”
Maar het gros van de middelen komt wel uit Europa, zegt Buijs. “Dus je moet het gebruik van bestrijdingsmiddelen hier aanpakken als je het verlies van insectenfauna en biodiversiteit serieus neemt.”
In de uiterwaarden bij Slot Loevestein, Loowaard bij Arnhem en de Millingerwaard vonden de onderzoekers ook andere gifstoffen. Nadat deze zomer dioxine en pcb’s waren gevonden in wildernisvlees, van runderen die grazen bij Loevestein, onderzochten ze drie eigen grondmonsters hierop. “We vonden dezelfde stoffen in dezelfde concentratie, behalve bij monsters uit uiterwaarden die wegens beschermingsmaatregelen waren afgegraven. Dat gif komt waarschijnlijk al bij Lobith het land binnen. We verwachten dat er nog veel meer onder het maaiveld zit. Maar dit valt niet onder de bestrijdingsmiddelen, het was voor ons dus bijvangst.”
De resultaten van het onderzoek in de Gelderse natuurgebieden worden vrijdag 27 november van 10.30 tot 12.00 uur online gepresenteerd in een Zoom-meeting, met mogelijkheid voor vragen en discussie. Registreren kan bij Chantal Van den Bossche: chantal.vandenbossche@wecf.org.
Lees ook:
Mest barst van de chemicaliën en dat is slecht nieuws voor weidevogels
Nieuw onderzoek legt een verband tussen de afname van het aantal weidevogels en bestrijdingsmiddelen in mest, ook die van dieren op biologische boerderijen.
Hoe landbouwgif het hart van natuurgebieden bereikt
In acht Drentse natuurgebieden zitten bestrijdingsmiddelen in planten en in mest van schapen en runderen. Natuurorganisaties zijn geschokt. Ze pleiten voor een nationaal onderzoek.
De normen voor bestrijdingsmiddelen op voedsel zijn veel te soepel, vinden deze onderzoekers
Weg met al die bestrijdingsmiddelen op voedsel. De normen daarvoor zijn veel te soepel en inconsequent, vinden twee onderzoekers. Het uitgangspunt is volgens hen niet wat veilig is, maar wat gangbaar is.
Gifstoffen gevonden in Nederlands wildernisvlees
Zo’n driehonderd klanten van Free Nature hebben afgelopen maand hun pakket wildernisvlees moeten weggooien, omdat het mogelijk verontreinigd was met dioxine en pcb’s. Het besmette vlees kwam van drie koeien die graasden bij Slot Loevestein.
