Op dag twee van de invasie van Oekraïne herstelden de Russen de watertoevoer naar de Krim

Rusland blies onlangs in Oekraïne de dam op die de belangrijkste zoetwaterweg naar de Krim blokkeerde. Boeren en bewoners kunnen de kraan weer zonder restricties opendraaien.

Dat drinkwater de inzet kan zijn van een gewapend conflict bleek de afgelopen jaren wel op het Oekraïense schiereiland de Krim. De regio die in 2014 door Rusland werd geannexeerd, was voor de Russische bezetting voor zeker 85 procent van haar zoetwatervoorziening afhankelijk van het Noord-Krimkanaal. Een waterweg van ruim vierhonderd kilometer lang, die ten tijde van de Sovjet-Unie werd aangelegd om het schiereiland met zijn mediterrane klimaat van zoet water uit de rivier de Dnjepr te voorzien.

Met name voor het noorden van de Krim, waar het kanaal dwars doorheen loopt, deed de waterweg wonderen. Het gebied veranderde in korte tijd van een zanderige steppe in een groene landbouwregio, waar boeren fruitboomgaarden, viskwekerijen en zelfs rijstvelden aanlegden.

De oase veranderde weer in een dorre vlakte

Maar de laatste jaren voltrok zich juist het tegenovergestelde scenario. De landbouwoase veranderde langzaam maar zeker weer in een vlakte met enkel grassen en zand. De bruine aarde vertoonde scheuren van uitdroging en landbouwbedrijven moesten noodgedwongen hun activiteiten terugschroeven of zelfs helemaal stilleggen. Zo zag groente- en fruitteler Dzjafer Dzjafarov zijn handel langzaam maar zeker opdrogen. “Jarenlang verbouwde ik groente en fruit hier in (het noordelijke dorp, red.) Pervomajskoe”, stelde hij in maart dit jaar tegenover de Russische krant Komsomolskaja Pravda. “Maar door het watergebrek moest ik mijn boomgaarden en akkers de afgelopen acht jaar steeds kleiner maken.”

Oorzaak van dat watertekort en de verschraling van het landschap was dat Oekraïne na de Russische bezetting van de Krim besloot het Noord-Krimkanaal te blokkeren en zo de belangrijkste zoetwatertoevoer naar het schiereiland af te knijpen. Eerst door zandzakken en klei in het kanaal te storten en later door een permanente betonnen dam te bouwen. Volgens Kiev was het de enige manier om druk op de bezetter uit te oefenen zonder militaire middelen te gebruiken.

Het bleek een effectief drukmiddel en de blokkade bleef niet zonder gevolgen. De landbouwsector op de Krim verschrompelde, het grondwaterpeil daalde drastisch en ook de gewone burger kreeg te maken met de consequenties, omdat er nijpende drinkwatertekorten ontstonden, waardoor er in sommige steden slechts op gezette tijden water uit de kraan kwam. “De droogte door het watertekort had zeer acute gevolgen”, zei Dzjafarov. “Allereerst voor onze oogst. We konden amper iets aanplanten, omdat er geen water was. Goddank hadden we vorig jaar tenminste nog heel veel regen. Dat hielp.”

Watercrisis kostte miljarden roebels

Moskou deed er dan ook alles aan om het tij te keren en de uitdrogende regio te hulp te schieten. Het Kremlin smeet miljarden roebels over de balk om de watercrisis het hoofd te bieden. Het bleek tevergeefs. Voorstellen om drinkwater over de achttien kilometer lange verkeersbrug tussen de Krim en het Russische vasteland te transporteren, kwamen en sneuvelden omdat ze onuitvoerbaar bleken. Ook plannen voor ontziltingsinstallaties langs de kust en een project om naar zoet water te boren onder de bodem van de Zee van Azov strandden op de tekentafel.

De wanhoop van het Kremlin, dat de bevolking van de Krim meermaals beloofde de zoetwatertoevoer te herstellen, ging zelfs zo ver dat Moskou begin 2021 Kiev voor het Europees Hof voor de Rechten van de Mens daagde. Volgens de Russen schond Oekraïne de mensenrechten van de Krim-bewoners door hen het recht op drinkwater te ontzeggen. Op een uitspraak van het hof wachtte het Kremlin hoe dan ook niet. In plaats daarvan besloot Rusland het recht in eigen handen te nemen door op 24 februari Oekraïne binnen te vallen.

De betonnen dam is opgeblazen

De ‘speciale militaire operatie’ bleek vanuit Russisch oogpunt de oplossing bij uitstek voor het waterprobleem op de bezette Krim. Al op de tweede dag van de invasie wisten Russische troepen de betonnen dam in het Noord-Krimkanaal op te blazen en de waterstroom naar het schiereiland te herstellen. Ruim een maand later, op 28 maart, meldde staatspersbureau Interfax dat het water in het kanaal alweer op het peil van voor mei 2014 stond, toen Kiev de waterweg voor het eerst blokkeerde.

Voor boer Dzjafarov was het een zegen. “Nu het water weer stroomt, kan ik mijn handel en productie vergroten”, stelde hij opgetogen tegenover de Komsomolskaja Pravda. “Nu het kanaal weer vol is, weet ik zeker dat er de komende tijd genoeg water is en ik dus meer gewassen kan verbouwen en verkopen.” Zo lijkt het Kremlin, ondanks de stroeve voortgang van de oorlog in Oekraïne, in ieder geval één van zijn oorlogsdoelen vroegtijdig te hebben behaald. En kunnen de boeren en de inwoners van de Krim de kraan weer zonder terughoudendheid opendraaien.