Ook voor duurzaamheid geldt: jong geleerd, oud gedaan

Op de Fawaka Ondernemersschool van ecoloog Thiëmo Heilbron leren kinderen de samenleving duurzamer te maken. Samen een fairtrade chocolademerk of duurzame modelijn opzetten helpt ook hun talenten te ontwikkelen.

Voorbeelden waarom hij kinderen zo inspirerend vindt, heeft Thiëmo Heilbron genoeg. Hun spontane can do-mentaliteit en out of the box-denken kwamen bijvoorbeeld tot uiting tijdens de Choco Ondernemersschool, een onderwijsprogramma waarvoor basisschoolleerlingen hun duurzame chocolademerk op de markt moesten brengen, zegt de oprichter van Fawaka, nummer 18 in de Duurzame 100 . Om potentiële klanten te verleiden de fairtrade repen te kopen, kregen die een gratis massage aangeboden. “En dat werkte!”, zegt de Amsterdamse ecoloog geamuseerd.

Kinderen zijn belangrijke spelers op de weg naar een duurzame toekomst, stelt hij. “Er moet nog zo ontzettend veel veranderen. We hebben daarvoor, maatschappijbreed, iedereen nodig. En jong geleerd is oud gedaan, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Voor veel volwassenen is het geen eenvoudige boodschap dat we ons welvaartsniveau naar beneden zullen moeten bijstellen. Bijvoorbeeld stoppen met zeven keer per week vlees eten blijkt lastig als je dat al je hele leven gewend bent. Maar als je al jong leert dat dat onwenselijk is, valt er niks meer af te leren. Dan hoef je niet te trekken aan een dood paard.”

Extreem deprimerend

Tijdens zijn studie biologie aan de Universiteit van Amsterdam leerde Heilbron “veel over wat er op het gebied van natuur en milieu allemaal misgaat in de wereld”. Ook de kwalijke rol van de mens daarin werd uitvoerig belicht. “Dat hakte er bij mij en mijn studiegenoten mentaal enorm in”, vertelt Heilbron. “Het was extreem deprimerend: waarom doen wij hier niks aan?”

Eenmaal afgestudeerd bezocht hij vanwege zijn eerste initiatief Fawaka Nederland, een platform voor duurzame impactmakers, veel ‘groene’ evenementen, waar hij aanliep tegen een overwegend wit netwerk. Vooral bij de eerdere edities van de Duurzame 100 van Trouw (tot 2019), toen personen in plaats van burgerinitiatieven nog centraal stonden, stoorde hem dat. “Met die toenmalige lijsten was ik het niet zo eens. Een politiek hooggeplaatste man die toevallig duurzaamheid in zijn portefeuille heeft, wat is daar nou inspirerend aan? Daarbij waren de vrouwen ver in de minderheid, terwijl die over het algemeen duurzamer handelen dan mannen.”

Dergelijke bevindingen leidden tot de eerste Fawaka Zomerscholen voor duurzaamheidsonderwijs in Amsterdam-Zuidoost, waar over het algemeen minder geprivilegieerde kinderen wonen. Inclusiviteit is naast duurzaamheid een belangrijke drijfveer voor Heilbron, een geboren en getogen Amsterdammer van Surinaamse afkomst. Hijzelf had dankzij zijn ouders die in het onderwijs werkten een kansrijke jeugd, zegt hij. Maar hij leerde mede door hun maatschappelijke betrokkenheid dat dat voor lang niet iedereen is weggelegd. En ook dat je daarover niet alleen moet praten, maar vooral wat moet doen.

Leraren en gastdocenten van kleur

Op scholen in minder bevoorrechte wijken heeft hij al veel moois ervaren, vertelt de ecoloog. Verborgen talent tot bloei zien komen. Bijvoorbeeld de moeder van een meisje dat geen spreekbeurten durfde te houden die huilend naar hem toe kwam om te vertellen dat haar kind tijdens het Choco-project toch gloedvol repen had gepitcht. Heilbron: “We werken daarom ook bewust met leraren en gastdocenten van kleur, die een rolmodel zijn voor deze scholieren.”

Inmiddels zijn de Zomerscholen in de Bijlmer uitgegroeid tot de potentierijke sociale onderneming Fawaka Ondernemersschool, die op ongeveer veertig basisscholen in onder meer Amsterdam, Rotterdam, Utrecht en ook de provincie Noord-Brabant onderwijsprogramma’s verzorgt, en mede vanwege het lerarentekort een extra graag geziene gast is. Naast een chocoladebedrijf runnen, kunnen de kinderen er aan de slag met onder andere duurzame mode maken, of een eigen productlijn van restmateriaal.

Bewustwording, ook in sociaal opzicht

Of de kids niet erg jong zijn voor onderricht in het sociaal ondernemerschap, is een vraag die Heilbron regelmatig krijgt. “De nadruk ligt echt op het ontwikkelen van allerlei vaardigheden die bij het ondernemen komen kijken. Samenwerken, problemen oplossen, en ook ondervinden dat het niet erg is als dingen een keertje te mislukken. Maar tegelijkertijd zijn we natuurlijk wel altijd bezig met bewustwording op het gebied van duurzaamheid. Ook in sociaal opzicht. Tijdens de Choco-ondernemersschool komt bijvoorbeeld aan de orde dat in landen waar de cacaobonen vandaan komen nog altijd sprake is van kinderarbeid.”

Of Fawaka daadwerkelijk impact maakt, heeft Heilbron ondertussen laten onderzoeken door het lectoraat Ondernemerschap van de Hogeschool van Amsterdam. “De uitkomst was dat de kennis over duurzaamheid en ondernemen inderdaad was vergroot”, zegt hij. “En de Choco-Ondernemersschool, ons allereerste onderwijsprogramma, werd gemiddeld gewaardeerd met maar liefst een 8,5. Een mooi resultaat.”

Alle verhalen en achtergronden over de Duurzame 100 van 2022 zijn hier te vinden.