Hoe kan het wél, een florissante toekomst voor de Nederlandse boer? Die vraag stond maandag centraal tijdens een drukbezocht symposium van boerenorganisatie ZLTO. Toch maakte de bijeenkomst vooral duidelijk dat er zelfs tussen de gematigde verenigingsboer en de politiek een grote kloof gaapt.
Een groenere landbouw, een kleinere veestapel, een lagere milieu-impact. Het zijn allemaal mooie doelstellingen, maar in een wereld vol gevaren is het niet erg strategisch om ze na te streven. Dat was kort gezegd de boodschap van Rob de Wijk, hoogleraar internationale betrekkingen, aan een zaal vol boeren en bestuurders in Den Bosch.
De Wijk, veel bekender van zijn analyses over de oorlog in Oekraïne, verzorgde de aftrap van een drukbezocht congres van boerenorganisatie ZLTO. De vereniging van boeren in Zuid-Nederland wilde daarmee een weg uit de polarisatie zien te vinden. Hoe kan het wél, luidde de hoofdvraag.
Het antwoord van De Wijk was daarbij helder: vooral veel voedsel en kennis blijven produceren. De oorlog in Oekraïne laat wat hem betreft zien hoe kwetsbaar het mondiale voedselsysteem is. Daarbij is het wenselijk dat Nederland in behoorlijke mate zelfvoorzienend is. Maar ook dat we onze kennis op het gebied van landbouw strategisch benutten. Als Rusland en China afhankelijk zijn van onze zaadveredelingsbedrijven en melkpoeder, kan Nederland meer politieke druk uitoefenen.
Koren op de molen
Het verhaal van De Wijk bleek koren op de molen van een meerderheid van de boeren in de zaal. Het was nu eens niet een verhaal over hoe de landbouw moet krimpen omdat de impact op de omgeving te groot is. Maar juist een erkenning van het belang van een grote agrarische sector. “We zitten hier in een vruchtbare delta met alle mogelijkheden om voedsel te produceren”, betoogde akkerbouwer Anton Bartelen uit het West-Brabantse Oud-Gastel. “En dan gaan we het aantal hectares landbouwgrond terugschroeven en zijn we blij dat vorig jaar bijna 5 procent van de boerenbedrijven is gestopt. Terwijl we die boeren keihard nodig hebben.”
ZLTO is als Zuid-Nederlandse tak van het landelijke LTO bepaald geen onwillende protestclub. Toch was het sentiment in de zaal overduidelijk. Een meerderheid zag in het verhaal van De Wijk de bevestiging dat Nederland gebaat is bij een grote en intensieve landbouwsector. De hoofdrichting in het kabinetsbeleid is juist extensiveren. De veestapel zal moeten krimpen, de milieu-impact van de landbouw moet omlaag, en het aandeel biologisch moet in korte tijd fors groeien.
Niet zwart-wit
Daarbij is de wereld overigens niet zwart-wit: het kabinet geeft tot nu toe steeds aan dat er ook plek blijft voor intensieve landbouw. En in de ZLTO-zaal leeft breed het besef dat er iets aan de milieu-impact en stikstofuitstoot moet gebeuren. Maar dan wel via innovatie in plaats van via krimp. Biologisch als oplossing? Femke Dingemans, directeur van de Brabantse Milieufederatie, is in een van de gesprekspanels de enige die het oppert. Ze krijgt er de handen niet voor op elkaar.
Ondertussen gaat het er in Den Bosch allemaal keurig aan toe. Hier zijn geen omgekeerde vlaggen. Iedereen – van links tot rechts – mag netjes uitpraten. En na afloop is er consensus dat dit nu eindelijk eens een opbouwend gesprek was over de toekomst van de landbouw.
Maar hoe opbouwend ook: het kabinet en een gematigde boerenclub als ZLTO lijken het over een van de meest basale keuzes over de toekomst van de landbouw dus al fundamenteel oneens. Het maakt de klus om dit voorjaar tot een landbouwakkoord te komen er niet eenvoudiger op.
Lees ook:
Tien overlegtafels moeten tot één landbouwakkoord zien te komen
Een landbouwakkoord tussen overheid, boeren en andere partijen moet de agrarische sector van perspectief voorzien. Hoe ingewikkeld dat is in een gepolariseerde polder, blijkt uit de opzet met tien verschillende overlegtafels.
