Onderzoek: Veilig pensioen kan zonder fossiele brandstoffen

Pensioenfondsen kunnen zonder problemen afscheid nemen van beleggingen in kolen, olie en gas. Gepensioneerden en werknemers die pensioen opbouwen, zullen daar geen enkele last van hebben. Het is niet zo, zoals een aantal fondsen stelt, dat rendementen in gevaar komen door de hele fossiele sector uit te sluiten.

Dat concluderen twee Groningse wetenschappers na onderzoek van beleggingen in zevenduizend bedrijven wereldwijd, gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Climate Policy. Door oproepen van actiegroepen en pensioendeelnemers en door het steeds alarmerender klimaatnieuws, neemt de druk op fondsen toe om alle belangen in olie, kolen en gas van de hand te doen. ‘Divestment’, zoals het in jargon heet, zou de overgang naar schone energie kunnen versnellen.

“Die actie brengt de oudedagsvoorziening niet in gevaar”, verzekert hoogleraar Bert Scholtens van de Rijksuniversiteit Groningen. “Pensioenfondsen vrezen dat ze zonder die fossiele belangen een belangrijk deel van de markt mislopen. Maar dat is niet het geval, er blijven voldoende mogelijkheden over om de beoogde beleggingsdoelen te halen.”

De vrees van beleggers om fossiel in de ban te doen, komt voort uit de hoge winsten op dergelijke beleggingen. Die zijn wel gekoppeld aan hogere risico’s: fossiele bedrijven moeten beleggers meer rendement geven om ze te verleiden, omdat er ook slechte jaren in de sector voorkomen. Pensioenfondsen streven een gedegen mix van verschillende soorten beleggingen na, om uitbetaling van de pensioenen te kunnen garanderen. Daar horen ook die riskantere, maar meestal lucratieve beleggingen bij, stellen ze.

Met een analyse van beleggingen in bijna zevenduizend bedrijven over een periode van ruim veertig jaar, tonen Scholtens en zijn collega Auke Plantinga aan dat die redenering geen stand houdt. De fossiele sector is niet zodanig speciaal dat die in een afgewogen mix moet zitten. Ook zonder olie, kolen en gas, zijn er genoeg mogelijkheden om risico’s en winsten te spreiden.

Maar, stellen pensioenfondsen zoals ambtenarenfonds ABP ook, fossiele bedrijven spelen een rol in de overgang naar schone energie en met de aandelen in die ondernemingen kunnen we meepraten en ze aanspreken op klimaatdoelen. Verkoop je die belangen, dan heb je ook niets meer te zeggen over de koers van een bedrijf. Ook dit klopt niet, stellen Scholtens en Plantinga. “Ondernemingen als Shell en BP stellen: wij zijn belangrijk in de energiemarkt, wij zijn groot, wij moeten erin blijven. Help ons die omschakeling te maken. Op papier hebben ze mooie plannen, met beloftes ver weg: in 2040 zullen we dit of dat doen. Ze hebben goede netwerken en vinden gemakkelijk gehoor bij beleidsmakers. Maar dit hele verhaal moet je met een korreltje zout nemen. Ze zullen domweg niet winstgevend genoeg zijn om de enorme investeringen die nodig zijn, op te brengen. Daar is een heel ander bedrijfsmodel voor nodig.”

Met dit onderzoek in de hand kunnen beleidsmakers pensioenfondsen en andere grote beleggers dringender aanmoedigen afscheid te nemen van fossiele belangen, denken Scholtens en Plantinga. Toezichthouder De Nederlandsche Bank bijvoorbeeld, zou kunnen eisen dat fondsen ‘Parijs-proof’ worden. DNB mag weliswaar niet voorschrijven waar fondsen wel en niet in mogen beleggen, maar met het afstoten van kolen, olie en gas komen die in Parijs afgesproken klimaatdoelen het snelst binnen bereik.

Lees ook:

Kleine stapjes? We hebben een revolutie nodig

Met burgergroep Fossielvrij NL legt Liset Meddens bedrijven, pensioenfondsen en universiteiten het vuur na aan de schenen. Ze moeten allemaal fossiele energie afzweren, en snel een beetje. Daarvoor voert ze actie, op straat én online. ‘Met een doel en doorzettingsvermogen lukt alles.’