Om moedeloos van te worden: ouderwetse cv-ketels in nieuwe huizen

Komend najaar gaat ze verhuizen, van Hoofddorp naar Roelofarendsveen. Elly Wellner (66) klinkt niet dolgelukkig over het nieuwbouwappartement dat ze kocht. Er zit nog een cv-ketel in, op aardgas. "Raar toch?", zegt ze. "Iedereen moet van het aardgas af. Je hoort niet anders." Zeker de laatste maanden. De gaskraan in Groningen sluit uiterlijk 2030. Tegen de bevingen. En voor het klimaat. Alle gemeenten moeten in 2021 per woonwijk een plan hebben, om ze van het gas af te helpen. Een warmtenet of een hybride warmtepomp zijn de populairste alternatieven om op over te stappen.

"Zo'n warmtepomp, die wilde ik", zegt Wellner. Met dat verzoek stapte ze naar de projectontwikkelaar van de Veense Tuin, waar haar woning komt. De reactie: dat gaat niet meer lukken. Het plan voor deze nieuwbouw stamt uit 2004. Er gelden al contracten, over plaatsing van energiesystemen met gas. "Zo stug allemaal", zegt Wellner. Ondertussen hoort ze van haar zoon dat zijn nieuwbouwhuis wél direct aardgasloos wordt.

Zelf geeft ze het nu maar op. "Moedeloos." Haar keuken mocht ze zelf kiezen, dus die krijgt een inductieplaat op elektriciteit. Ondertussen kijkt ze naar extra maatregelen die ze zelf nog kan nemen, om haar aardgasvraag te verkleinen.

"Een infraroodpaneel, misschien is dat nog wat." Zo'n stroomapparaat kan extra warmte de kamer in stralen. En dan maar afwachten wanneer de gemeente in de toekomst aanklopt met de boodschap: het moet hier aardgasvrij worden.

De tekst gaat verder onder de afbeelding

Nog lang niet uit de gratie

In de bouwwereld zijn gaspijpen en klassieke cv-ketels nog lang niet uit de gratie. Jaarlijks worden nog tienduizenden nieuwbouwwoningen opgeleverd, met een gasaansluiting. Dat is nog heel standaard. Je zou het bijna vergeten, door alle recente verhalen over het gasloos maken van bestaande huizen.

Transitiedeskundige Jan Rotmans, hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, liep er zelf ook tegenaan. Zijn dochter koopt een huis in Berkel en Rodenrijs, zei de nummer 4 van de Duurzame 100 vorige week op een debatavond van Trouw over aardgasvrij wonen. Ook haar huis krijgt nog een aardgasaansluiting. Hij ging onlangs mee kijken. De aannemers hingen er traditionele cv-verwarming aan de muur. "Die gaan jullie er over vijf jaar allemaal weer uitslopen", zei hij. Volgens Rotmans van de Erasmus Universiteit, maakt het ze niets uit, ze verdienen straks weer aan de extra verbouwing. "Alle borden richting aardgas staan nog op groen." Tienduizenden huizen per jaar worden nu op aardgas aangesloten. Je moet wel van heel goeden huize komen, wil je er als aankomende bewoner voor zorgen dat je preventief afkomst van aardgas, als de plannen al vaststaan.

Evert Hassink kreeg het vorig jaar wel voor elkaar, bij het Utrechtse nieuwbouwhuis waar hij komende maand intrekt. In plaats van de cv-ketel kreeg hij extra zonnepanelen en een duurzame (lucht)warmtepomp. Hij moest er wel op aandringen bij bouwbedrijf Bam, maar het lukte nog op het nippertje, terwijl hij al voor het huis getekend had. Bam wilde meewerken aan de wensen van de 'groenste kopers'. Hassink was wel de enige die tijdig toehapte. De rest van de wijk, Overvecht-Noord, ging nog wel op aardgas. Het mooie voor Hassink en het cynische voor de rest van de buurt: de gemeente Utrecht wees Overvecht-Noord aan als eerste wijk die gasvrij moet worden. "Dit had beter gekund", zegt Hassink, met gevoel voor understatement.

Nieuwe wet

Grofweg de helft van alle nieuwbouw krijgt nu nog aardgas, staat in het laatste trendrapport. Dit is de politiek een doorn in het oog. Terwijl er afgelopen vijf jaar slechts tweeduizend huizen van het gas werden gehaald, komen er structureel nieuwe huizen bij die er nog op koken en stoken. Een nieuwe wet moet dat veranderen. Vanaf juli krijgen bouwers geen vergunning voor nieuwe huizen met aardgas. Alleen als er echt dwingende redenen zijn om niét gasvrij te worden mag het. Er is waarschijnlijk een speciale ontheffing van de gemeenteraad nodig.

Het wordt voor bouwers vanaf de zomer dus knap lastig om een nieuw project met aardgas te bouwen. Daar zijn ze niet zo gelukkig mee. De bouwsector waarschuwt dat nieuwbouw niet overhaast met aardgas moet stoppen. Er zou extra tijd nodig zijn. Er moet meer zekerheid zijn over geschikte alternatieven. Niet overal is zomaar een warmtebron in de buurt, van een fabriek die veel hitte overheeft, of aardwarmte (geothermie) uit de bodem. Over geschikte elektrische pompen zijn nog vragen. Er zijn weinig technici en installateurs die ze direct overal kunnen plaatsen. Brancheclub Bouwend Nederland pleit voor uitstel tot volgend jaar. De Vereniging Eigen Huis zegt ook dat nieuwe techniek nog niet helemaal klaar is om overal met aardgas te stoppen. Dat toch doen zou bewoners kunnen benadelen. De koepel van woningbouwcorporaties, Aedes, voelt zich overvallen door de snelheid waarmee aardgas nu op de zwarte lijst komt. Daar kleven risico's aan, zegt Aedes. Extra kosten dreigen, en vertraging van projecten.

Energie-expert Maya van der Steenhoven kan er weinig begrip voor opbrengen. De discussie over 'van gas los' loopt al jaren, weet zij. Een projectontwikkelaar die nu nog nieuwe woningen aanbiedt, verkoopt in haar ogen een 'ondeugdelijk product'. "Als bewoner moet je straks 10.000 tot 15.000 euro betalen om alsnog energieneutraal te worden." Gemeenten die na 2021 woonwijken duurzaam gaan maken, zullen volgens Van der Steenhoven als eerste kijken naar nieuwbouw. Daar kan het relatief snel. Bij oudere huizen is het vaak tienduizenden euro's duurder is en technisch lastiger. "Het is naïef om te denken: nieuwbouw mag nog lang aardgas houden, anders is het zo zielig voor de bewoners die er pas kort wonen..."

Rem op aardgas

De wettelijke regeling zet per juli in elk geval een rem op extra nieuwe woningen met aardgas, zegt Van der Steenhoven. Maar voor eerder afgegeven bouwvergunningen verandert er niks. Tot 2021 is er voor ongeveer 100.000 nieuwe huizen met aardgas al toestemming. Die mogen er gewoon bijkomen. Van der Steenhoven, vooral in Zuid-Holland druk met schone warmtebronnen, pleit voor een landelijke actie om dit te stoppen.

"Anders is het weggegooid geld. Je koopt toch ook geen mobieltje met oude software, of een auto waarmee je binnenkort de weg niet meer op mag?" Van bewoners die zelf een huis met aardgas kopen, vindt ze het ook wel wat 'oenig'. Maar het is aan overheden, bouwers en installateurs, om te zorgen dat het woningaanbod altijd duurzaam is. 'Zen', heet de nieuwste groene mode in de bouwwereld. Dat betekent: zeer energieneutraal. En, nog zoiets is 'Beng'. Bijna energieneutrale gebouwen.

Henri Bontenbal van energienetbeheerder Stedin snapt dat het vaak niet zo makkelijk is om plannen die vaak jaren terug gemaakt zijn, om te gooien. Bewoners die een nieuwbouwhuis vooraf gekocht hebben moeten wel instemmen met 'groene' aanpassingen. De aankoopprijs ligt dan hoger. Een projectontwikkelaar moet terug naar de tekentafel, alsnog duurzame installaties kiezen. "Lastig, als er al contracten zijn." Maar niet onmogelijk, zegt hij. Voor de bewoner is het bovendien beter dat het bouwplan alsnog op de schop gaat. Anders is er in de komende jaren alsnog een verbouwing nodig, dan volgen er extra kosten. Met goede afspraken over de kostenverdeling kun je het beter direct regelen, zegt Bontenbal. Stedin bedacht al een 'inkeerregeling'. Bouwers die bereid zijn om op de valreep af te zien van gaspijpen, krijgen alle medewerking van Stedin, die ook stroomkabels in de grond legt.

Moeilijk uit te leggen

Er gaan steeds meer stemmen op om dat landelijk te regelen. Milieuorganisaties en energiebedrijven denken daar samen over na. Afspraken hierover zijn denkbaar in het nieuwe klimaatakkoord. "Het is zo zonde, als we hier met elkaar niets voor regelen", zegt Bontenbal. Voormalig PvdA-leider Diederik Samsom wil daarin nationale afspraken zetten om van gas in huizen af te komen. Nieuwbouw is wat hem betreft als eerste aan de beurt. Nu nog een huis met gasfornuis en cv-ketel betrekken is moeilijk uit te leggen. "Wethouders zeggen tegen mij: ik sta dan met schaamrood op de kaken de sleutel te overhandigen aan bewoners", zei Samsom.

Lees ook: Om aardgasvrij te worden is een beetje dwang wel nodig

Woonwijken moeten in één klap van aardgas af, zeggen milieuclubs. Wie blijft weigeren moet zelf maar wat verzinnen.

Lees ook: De nieuwe megaklus van Diederik Samsom: huizen zonder aardgas

Diederik Samsom is terug, als groene adviseur en commissaris bij staatsenergiebedrijf EBN én als onderhandelaar voor het landelijke klimaatakkoord. Zijn missie: aardgasvrije woonwijken.