Olie- en gasplatforms op zee zijn nu even hot, maar straks reuzen zonder toekomst: ‘Mensen weten dat de toekomst groen is’

Fotograaf Tanja Engelberts dook in de mysterieuze wereld van olie- en gasplatforms op de Noordzee. Ze trof er trots aan, maar ook weemoed. ‘De offshoresector weet heus wel dat de transitie aanbreekt.’

Ze tuurde vaak naar de stippen aan de horizon. Vanaf het strand in haar woonplaats Den Haag kon kunstenaar Tanja Engelberts (35) er een paar goed zien: olie- en gasplatforms.

Die stippen zijn in werkelijkheid reuzen. Ze pompen de fossiele energie op om, na transport via pijpen, in cv-ketels of autotanks te verstoken. “Een mysterieuze, onbekende wereld”, was dat voor Engelberts.

In Het Financieele Dagblad las ze iets over ‘leegstand op zee’. Het was net voor corona. De fossiele booreilanden waren niet klimaatvriendelijk en onrendabel. Vooral om die laatste reden werden ze stopgezet. Of zelfs al gesloopt.

Het leek een memorabel moment, een kantelpunt. Een stap richting de duurzame economie. “Ik wilde die wereld van gas en olie, met honderden platforms op de Noordzee, zelf zien en vastleggen”, zegt Engelberts.

Gemengde gevoelens

Dat lukte. Ze maakte kennis met Sybe Visser. Hij is directeur van het kleinste olieboorbedrijf ter wereld, Swift Drilling. Dat bedrijf exploiteert slechts één platform. Daar ging Engelberts naartoe, mee met de boot. “Als je daar aankomt, zie je pas hoe groot zo’n installatie is”, zegt ze opgetogen. Ze vindt ze intrigerend.

“Ik ben altijd gefascineerd geweest door landschappen die door de mens zijn geschapen. Dat is zo’n platform op zee ook.” De fotograaf was onder de indruk, ook van de ‘handen uit de mouwen-mentaliteit’ van personeel op zee. “Wel had ik gemengde gevoelens. Dit zijn ook de platforms waar de planeet onder te lijden heeft.”

Maar dat weet personeel in die sector ook wel, merkte ze snel. Behalve trots trof de kunstenaar weemoed aan. “Er leeft soms het beeld dat werknemers in de fossiele energiebranche blind doorgaan met olie en gas. Maar het besef dat de transitie naar duurzaamheid is ingezet bestaat heus wel. Mensen weten dat de toekomst groen is.”

Engelberts ontdekte tijdens haar zes jaar durende kunstproject dat een productie- en booreiland (“als je het verschil niet kent, rollen experts met hun ogen”) unieke locaties zijn. Met ieder een eigen geschiedenis, indeling en sfeer.

“Personeel verblijft er meestal twee weken, af en aan. Er bestaat een cultuur, kameraadschap.” Door wekenlang mee te reizen, zoals met het Nam-schip Kroonborg, kon Engelberts als een soort Kuifje in de fossiele sector een impressie vastleggen. Nog net voor ze gesloopt zouden worden. Dacht ze.

Terwijl de ontmanteling van platforms werd ingezet en een debat opkwam over de vraag ‘wie gaat dat betalen?’ brak de Oekraïne-oorlog uit. “Alles veranderde.” EU-landen boycotten olie en gas van de Russische agressor. Die eigen boorinstallaties, hoe klein en duur wellicht ook, waren misschien toch zo gek nog niet. “En vergis je niet, de energiesector beschikt nog altijd over een bastion op de Noordzee.”

Demonteren en versnipperen

En toch, vroeg of laat, valt het doek. Dan zijn stipjes op zee vermoedelijk geen olie- of gaspompen meer, maar alleen nog windmolens in de verte. “De trend naar sanering is voorzichtig al ingezet op de Noordzee. Sommige platforms worden weggehaald en verkocht, voor gebruik in de Afrikaanse kustregio.

Het bedrijf Sagro gaat een stap verder. Dat concern demonteert olie- en gasplatforms en versnippert ze. “In een perfecte wereld hadden alle offshoreboorbedrijven al jarenlang een spaarpot opgebouwd om hun platforms straks op te ruimen.” Dat verzuimden ze meestal.

De vraag is ook nog: gaan platforms altijd volledig verdwijnen, of soms alleen het bouwwerk boven het zeeoppervlak? Metalen en betonnen poten kunnen wat de fossiele lobby betreft een bijdrage leveren aan de biodiversiteit in zee, als schuilplaats voor vissen en groeilocatie voor schelpen en koraal.

Dit komt de olie- en gassector op kritiek te staan. Ruim je eigen troep op, zeggen milieuorganisaties. Engelberts neigt daar ook naar. “Het beste lijkt me dat een bedrijf een locatie achterlaat zoals die hem ooit aantrof.”

Het boek Forgotten Seas wordt op 28 mei gepresenteerd in kunstcentrum Radius, Delft. Meer info: http://www.tanjaengelberts.eu/

Lees ook:

Dorpje op de Noordzee

Ver op zee vangen windturbines veel wind. Ernaartoe vliegen of varen voor onderhoud is alleen vervuilend en duur. Vattenfall huisvest technici daarom tussen de molens.