Nieuwe raad moet omwonenden van Schiphol weer een stem geven. ‘Ik hoop dat het eerlijke verhaal terugkomt’

Als ‘zelfs ik’ al wantrouwend sta tegenover de cijfers over overlast rond Schiphol, zegt wethouder Cees van Uden van de gemeente De Ronde Venen, hoe begrijpelijk is het dan dat omwonenden er niets meer van geloven? “Het woord ‘leugens’ is te sterk, maar ‘creatief met feiten’, zo kan je het wel noemen.”

De wethouder zit op zijn werkkamer in het gemeentehuis in Mijdrecht aan tafel voor een kennismakingsgesprek met Eddy van Hijum, voorzitter van de Maatschappelijke Raad Schiphol (MRS). Dat is een nieuw orgaan waarin omwonenden uit de omgeving van de luchthaven hun stem kunnen laten horen. Officieel nog ‘in oprichting’, maar Van Hijum is al honderd dagen het werk.

Veel inwoners van De Ronde Venen zeggen: ‘We horen het vliegtuiglawaai wel, maar het is bij het leven gaan horen’, vertelt Van Uden. Elders is de overlast groter, en het gemeentebestuur van De Ronde Venen is ook zeker niet tégen de luchtvaart. Toch spreekt er ergernis uit Van Udens woorden. “Ik hoop dat het eerlijke verhaal terugkomt.”

De werkelijkheid van rekenmodellen

Dat wantrouwen, daar weet Van Hijum inmiddels alles van. Hij geeft meteen een voorbeeld: in de berekeningen van het aantal woningen dat in overlastgebied staat, wordt alle nieuwbouw sinds 2005 buiten beschouwing gelaten. “Niet eerlijk”, zegt Van Uden. Klopt, vindt Van Hijum. “Het is de werkelijkheid van rekenmodellen. Dat geeft bewoners niet het gevoel dat ze serieus genomen worden.”

Die nieuwe maatschappelijke raad moet iets aan dat wantrouwen doen. Voorheen waren omwonenden van Schiphol vertegenwoordigd in de Omgevingsraad Schiphol (ORS), naast het Rijk, gemeenten, provincies, milieuorganisaties én Schiphol en de luchtvaartmaatschappijen. Het was het poldermodel in optima forma, maar een jaar of vijf geleden liep dat polderen volledig vast, omdat al die verschillende partijen het echt nóóit eens werden, waarover dan ook.

Daarom wordt de ORS opgeheven en komt er een nieuw orgaan, de MRS. Omwonenden zijn er de belangrijkste leden van, met daarnaast wetenschappelijke experts en vertegenwoordigers van onder meer milieuclubs, jongeren en het bedrijfsleven. De luchtvaartsector wordt erbuiten gehouden. De MRS moet standpunten ‘verzamelen, onderbouwen en aanbieden’, heet het in de opdracht die hij meekreeg van minister Mark Harbers (infrastructuur), maar ‘niet per se met één uitkomst’.

Normen als elastiek

Volgens Van Hijum (tot het aantreden van een nieuw provinciebestuur nog even gedeputeerde in Overijssel, namens het CDA) kan dat helpen. “In de omgevingsraad werden bewoners met hun standpunten over de luchtvaart ondergesneeuwd, hun geluid werd niet gehoord. Het eind van het liedje was steeds: meer groei. Normen over de kwaliteit van de leefomgeving bleken steeds opnieuw van elastiek.”

Neem het aantal nachtvluchten, vervolgt Van Hijum. Tien jaar geleden al is aan de Alderstafel, de voorganger van de ORS, afgesproken dat dat omlaag moet van 32.000 naar 29.000 per jaar. Dat is nog steeds niet gebeurd. “Dat voedt het wantrouwen, dat geeft bewoners het gevoel dat ze niet gehoord worden, dat hun belangen altijd de sluitpost van de redenering zijn.”

De volstrekt tegengestelde belangen rond Schiphol – de luchtvaart wil groeien, veel omwonenden willen niets liever dan forse krimp – zullen niet opeens overbrugbaar blijken, weet Van Hijum. Evenmin zal het werk van de MRS ertoe leiden dat bewoners voortaan ‘altijd hun zin krijgen’. Maar al die verschillende belangen komen straks wel ‘eerlijk’ op tafel en het belang van de leefomgeving wordt ‘scherper meegewogen’. “De stem van de omwonenden wordt zo versterkt.”

Het debat wordt technocratisch en juridisch

Hoe scherp de tegenstellingen zijn, zag Van Hijum vorige week ook in de rechtszaal. Daar bevochten KLM en andere luchtvaartmaatschappijen de staat in een kort geding over het plan van Harbers om Schiphol te laten krimpen van maximaal 500.000 naar 460.000 vluchten per jaar. Van Hijums raad had een advies over dat plan opgesteld, en beide partijen citeerden daar naar believen de passages uit die hen van pas kwamen.

Het past in een sfeer waarin wantrouwen overheerst, ziet Van Hijum. “Het debat over de toekomst van Schiphol en de luchtvaart is niet alleen steeds technocratischer, maar ook steeds meer juridisch van aard geworden. En daardoor is het ook lastig te volgen voor omwonenden. Terwijl de vraagstukken waar het om draait ook weer niet al te ingewikkeld zijn.”

“Het is simpel: vliegen zorgt voor overlast”, zo vat wethouder Van Uden de kwestie samen. “De vraag is: hoeveel overlast is aanvaardbaar?” Leg de feiten eerlijk op tafel, vervolgt hij, en laat uiteindelijk het kabinet beslissen. Zo’n rechtszaak helpt het debat daarover niet verder, vindt hij, integendeel. Als de MRS dat wel doet: prima.

Van Hijum hoopt op de terugkeer van het ‘normale gesprek’. “Als de nieuwe raad zijn werk goed doet, komt het vertrouwen terug.” Van Uden ziet de ‘goede bedoelingen’. “Maar vind je het erg als ik zeg: eerst zien, dan geloven?”

Lees ook:

Rechter buigt zich over ‘monsterklus’: moet krimp van Schiphol doorgaan of niet?

Een volle dag, met een leger aan advocaten, besteedde de rechtbank aan het krimpplan voor Schiphol. Dat plan moet van tafel, vindt de luchtvaart.