Duurzame beloftes
Nederlandse overheid overweegt 4 miljard euro steun aan buitenlandse fossiele projecten
De discussie over Nederlandse steun aan buitenlandse fossiele projecten laaide deze week flink op. Kritische Kamerleden, een ontwijkende staatssecretaris, en zelfs een arrestatie van een GroenLinks-gemeenteraadslid bij een actie van Extinction Rebellion.
Een gigantisch schip dat voor de kust van Brazilië olie moet gaan opboren en opslaan, voor tenminste de komende dertig jaar. Dit en nog negen soortgelijke ‘fossiele projecten’ zorgen deze week voor een protestactie van Extinction Rebellion en felle discussies in de Kamer. Nederland overweegt namelijk om deze projecten financieel te steunen.
Op de klimaattop in Glasgow 2021 sprak Nederland met 33 andere landen af om vanaf 1 januari 2023 te stoppen met financiële steun aan buitenlandse kolen-, olie- en gasprojecten in de vorm van exportkredietverzekeringen. Via exportkredietverzekeringen staat de staat ‘garant’ bij gigantische klussen van Nederlandse bedrijven in het buitenland die te duur zijn voor private verzekeraars.
In het geval van het olieschip in Brazilië gaat het bijvoorbeeld om een klus van het Nederlandse maritieme bedrijf SBM Offshore, dat de Nederlandse staat om een garantstelling vraagt. Vergelijkbare schepen werden eerder verzekerd voor een waarde van zo’n één miljard euro per schip. Mocht de Braziliaanse opdrachtgever SBM Offshore vanwege problemen niet kunnen betalen, dan springt de Nederlandse overheid in.
Transitieperiode in 2023
In 2021 zegde Nederland toe om steun aan dit soort projecten te stoppen vanwege de gevolgen voor het klimaat, maar sinds het ministerie van financiën drie maanden geleden het uitgewerkte beleid publiceerde, zijn ngo’s en met name linkse partijen zeer kritisch. Het kabinet voegt namelijk meer uitzonderingen toe dan de andere ondertekenaars, zoals het VK, Denemarken en Frankrijk.
Zo hanteert Nederland een ‘transitieperiode’ van een jaar – dit jaar – waarin aanvragen voor nieuwe fossiele projecten nog steun kunnen krijgen. Ook maakt Nederland als enige land uitzonderingen voor fossiele projecten die belangrijk zijn voor de Europese leveringszekerheid.
Deze week onthulde Financiën dat de tien projecten die nu ‘in behandeling’ zijn, samen vragen om zo’n vier miljard euro exportsteun. Niels Hazekamp van ngo Both Ends schrikt van dat bedrag. “Als dit allemaal wordt toegekend, is dat een recordbedrag voor hoeveel steun Nederland ooit in een jaar aan buitenlandse fossiele projecten heeft gegeven via dit mechanisme.” Schrijnend, vindt Hazekamp, zeker omdat bijvoorbeeld het VK na het ondertekenen in Glasgow per direct stopte met steun voor fossiele projecten.
Beoordeling is nog onduidelijk
Het commissiedebat over het Nederlandse beleid vond donderdag plaats, na drie maanden uitstel. Staatssecretaris Marnix van Rij kreeg kritische vragen van met name linkse partijen, die hij maar moeilijk kon beantwoorden. Eerder verzekerde klimaatminister Rob Jetten dat deze tien projecten niet zomaar ingewilligd zullen worden, en dat het kabinet ook ‘heel kritisch’ zal kijken of ze binnen de 1,5-gradendoelsteling passen.
‘Hóe gaat getoetst worden of ze binnen het 1,5-gradenscenario passen?’, vroegen Suzanne Kröger (GroenLinks), Christine Teunissen (PvdD) en Laurens Dassen (Volt) herhaaldelijk aan Van Rij. Hij draaide om deze vraag heen, en beloofde pas na lang aandringen dat hij de Kamer per brief op de hoogte zal stellen over ‘het kader’ dat gehanteerd wordt bij de beoordeling van deze projecten.
Of het project in Brazilië ook echt kan worden afgekeurd vanwege klimaatredenen, zoals minister Jetten eerder zei, blijft onduidelijk, omdat Van Rij ook benadrukt dat de overgangsperiode er is zodat bedrijven niet in één keer hoeven over te schakelen. Isabelle Geuskens van Milieudefensie noemt het ‘heel zorgelijk’ dat het kabinet schijnbaar nog niet duidelijk heeft hoe deze ‘gigantische fossiele projecten’ zullen worden getoetst.
Ook kritiek op eerdere projecten
De Nederlandse exportsteun lag de afgelopen tijd meermaals onder vuur. Journalist Bram Vermeulen toonde in tv-programma Frontline hoe de aanlag van een vliegveld in de Filipijnen met hulp van Nederlandse baggeraar Boskalis leidt tot vernietiging van natuur en de ontheemding van lokale vissers, die nauwelijks worden gecompenseerd en in armoede belanden.
Ook presenteerden minster Van Rij en minister Liesje Schreinemacher (buitenlandse Handel en ontwikkelingssamenwerking) deze week de bevindingen van een onderzoeksrapport over een lng-project van Total in Mozambique, dat in 2021 steun van de Nederlandse overheid kreeg. Door toedoen van het project zijn duizenden mensen ontheemd.
Maandag ketenden demonstranten van Extinction Rebellion zich vast voor het partijkantoor van VVD, vanwege de deur die nog open staat voor exportsteun aan fossiele projecten. Onder de gearresteerde demonstranten zat ook een gemeenteraadslid van GroenLinks, tot woede van de VVD. “Dit past totaal niet bij de functie van ambtenaar”, zei de woedende fractievoorzitter Lotte van Basten Batenburg tegen de Telegraaf.
Lees ook:
Komt Nederland zijn belofte na, of blijft het buitenlandse fossiele projecten steunen?
De Nederlandse overheid stopt met steun aan buitenlandse olie- en gasprojecten, beloofde Mark Rutte vorig jaar in Glasgow. Maar concreet beleid laat nog steeds op zich wachten, tot grote zorgen van milieuorganisaties.
Milieuorganisaties: Steun aan olie- en gasprojecten maakt Nederland ongeloofwaardig op de klimaattop
Nederland wil stoppen met financiële steun aan buitenlandse olie- en gasprojecten. Maar meer dan veel andere landen die dit beloofden, komt het kabinet met behoorlijk wat uitzonderingen. ‘Dit schaadt onze geloofwaardigheid op de komende klimaattop’, stellen milieuorganisaties.
