Nederland kan geen enkele fossiele brandstof afstoten

Deze boodschap brengt het kabinet in het maandag gepresenteerde energierapport. Daarin staat omschreven wat Nederland moet doen voor een duurzame samenleving in 2050.

Minister Henk Kamp (VVD, economische zaken) benadrukt dat voor die revolutie 'alle nu bekende CO2-arme energiebronnen en technologieën' nodig zijn. Forse energiebesparing, aard- en restwarmte, biomassa, windmolens, zonnepanelen, afvang en opvang van broeikasgassen: Nederland staat voor een enorme opgave.

Wie had verwacht (of gehoopt) dat dit rapport een afrekening zou zijn met bepaalde fossiele energiebronnen, komt bedrogen uit. Dit kabinet houdt vooralsnog alle opties open. Kamp zegt wel: "In de transitie passen geen nieuwe kolencentrales." Maar de minister geeft niet aan wanneer de bestaande centrales moeten sluiten.

In het energieakkoord uit 2013 is geregeld dat de vijf oudste en meest vervuilende dicht gaan. Die andere vijf, waaronder drie gloednieuwe, zullen vermoedelijk nog jarenlang blijven draaien. Het kabinet gaat nu met de sector het 'uitfaseren' van deze kolencentrales bespreken, rekening houdend met de 'financiële en juridische' consequenties. Met de drie nieuwe centrales zijn bijvoorbeeld investeringen van 5,5 miljard euro gemoeid.

Kernenergie en schaliegas
Ook kernenergie blijft een mogelijke energiebron voor de toekomst. Er is 'onder de huidige marktomstandigheden' geen behoefte aan een nieuwe centrale. Maar, schrijft Kamp: "Het kabinet sluit nieuwe nucleaire technieken, mits deze veilig zijn, op voorhand niet uit."

Dan is er nog het omstreden schaliegas, waarover Kamp afgelopen zomer zei dat 'opsporing en winning de komende vijf jaar niet aan de orde is'. Dat uitgangspunt staat nog steeds overeind. De minister kondigt in dit energierapport wel een 'breed, langjarig onderzoek' aan. Het is onduidelijk hoeveel winbaar schaliegas in de Nederlandse ondergrond zit. Of er (proef)boringen zullen komen, hangt ook af van de snelheid waarmee de transitie naar duurzame energie verloopt.

'Inspiratieloos'
Milieuorganisaties reageren kritisch op het rapport van Kamp. Greenpeace noemt het 'inspiratieloos, ambitieloos en gespeend van elk gevoel voor urgentie'. De organisatie had graag gelezen in welk tempo Nederland afkickt van kolen, nucleair, olie en gas. "Kamp weet ook wel dat het fossiele tijdperk ten einde is, maar kan het niet opbrengen deze terminale patiënt uit zijn lijden te verlossen", zegt Joris Wijnhoven, campagneleider bij Greenpeace Nederland.

Geertje van Hooijdonk, hoofd Energie bij Natuur & Milieu: "Alle opties worden open gelaten, terwijl de overheid juist tijdens deze kabinetsperiode duidelijke keuzes moet maken. Dit rapport sluit op geen enkele manier aan bij de urgentie van het klimaatakkoord dat in Parijs is gesloten."

Vieste jongetjes
Dat die urgentie niet bij iedereen is doorgedrongen, blijkt ook wel uit een publieksonderzoek van Motivaction naar het draagvlak voor duurzame energie: minder dan 20 procent van de Nederlanders plaatst het energievraagstuk in zijn top-5 van belangrijke, maatschappelijke onderwerpen. Wat verder opvalt: Nederlanders denken dat het aandeel duurzame energie momenteel 33 procent bedraagt. In werkelijkheid is dit minder dan 6 procent, wat aangeeft hoe groot de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen nog altijd is. Daarmee is Nederland één van de vieste jongetjes uit de Europese klas. Dat zal de komende paar jaar niet veranderen.