Nederland is in de kolenfuik gezwommen

"Op de klimaattop zet Nederland hoog in. De uitstoot van broeikasgassen moet in 2020 25 tot 40 procent lager liggen dan in 1990." Geen nieuws, zou je zeggen, dat weten we nu wel. Maar dit citaat komt uit 2007, gaat niet over Parijs maar over Bali en is afkomstig van de toenmalige minister Jacqueline Cramer van milieu. In datzelfde jaar kreeg de bouw van nieuwe kolencentrales op de Maasvlakte en in de Eemshaven definitief groen licht. Nog maar net, in 2015, zijn de eerste kolen erin gegaan.

Met de ogen van nu is het een pikante combinatie van gebeurtenissen. Eerst die kolencentrales. Het kabinet Balkenende II nam het besluit voor die nieuwe centrales. Argumenten die voorbij kwamen: niet afhankelijk willen zijn van het grillige Midden-Oosten, de toen hoge energieprijzen, leveringszekerheid ofwel het licht moet niet uitvallen.

Cramer was minister in inmiddels Balkenende IV en kon dat besluit naar eigen zeggen niet meer terugdraaien. Sterker: ze noemde de bouw onvermijdelijk en betoogde dat kolencentrales noodzakelijk waren voor de overgang naar een duurzame economie.

Daarbij schetste ze een visioen. Nieuwe kolencentrales zouden 'de schoonste ter wereld' worden. CO2 afvangen en onder de grond stoppen. Biomassa bijstoken. De rechten om kooldioxide uit te mogen stoten zouden 'hartstikke duur' worden. Het leek er bijna op of zwarte kolen verstoken een uiterst groene bezigheid zou worden. PvdA'er Diederik Samsom sprak zelfs van 'klimaatneutrale' centrales, de 'klassieke broeikaskanonnen' komen er niet, zei hij.

Tekst loopt door onder foto.

Groene kolenhorizon
Maar nu is het 2016. Ondergrondse opslag van CO2 is er nog niet. Biomassa bijstoken is niet zo eenvoudig. En de prijs van emissierechten ligt op een dieptepunt. Weg groene kolenhorizon.

Dan nu die percentages waar Cramer het over had. Uit de rapporten van het klimaatpanel IPCC concludeerde zij in 2007 al dat de uitstoot van broeikasgassen in Nederland met 25 tot 40 procent zou moeten dalen, vergeleken met 1990. Laat dat nu precies de inzet zijn van de rechtszaak die duurzaamheidsorganisatie Urgenda vorig jaar tegen de Nederlandse Staat voerde. Nederland stevent af op slechts 18 procent. Onverantwoord, betoogde advocaat Roger Cox namens Urgenda. Nederland doet onvoldoende om klimaatverandering te voorkomen.

Urgenda won de zaak. De rechter bepaalde dat Nederland zich in ieder geval aan die ondergrens van 25 procent dient te houden. Het kabinet is tegen de uitspraak in hoger beroep gegaan maar is intussen wel gehouden de uitspraak al uit te voeren.

Kolenfuik
En dan komen de kolencentrales weer in beeld. Want wat is makkelijker dan die grote uitstoters weer uit te zetten? In één klap doet de overheid dan wat de rechter heeft bepaald. En wat Nederland trouwens ook zelf nastreeft getuige de uitspraak van Cramer, maar ook andere bewindslieden daarna, dat de uitstoot met 25 tot 40 procent omlaag moet.

De Tweede Kamer vroeg daarom eind vorig jaar aan het kabinet om te onderzoeken wat de gevolgen zijn als alle, ook de drie nieuwste, kolencentrales op afzienbare termijn zouden sluiten. Vooralsnog kiest het kabinet echter niet voor die rigoureuze oplossing om aan het vonnis te kunnen voldoen. Volgens het Energieakkoord gaan de vijf oudste dicht. Nu komen daar de twee centrales die in de jaren negentig zijn gebouwd mogelijk bij, maakte het kabinet dit weekend bekend.

De drie nieuwste kolenverstokers, die miljarden euro's hebben gekost, blijven dus open. Minister Kamp en staatssecretaris Dijksma spiegelen opnieuw, net als Cramer in 2007, een groene kolentoekomst voor. "Met name de twee nieuwe centrales in Rotterdam lenen zich uitstekend voor de afvang en opslag van CO2", zei Kamp zaterdag in deze krant. En: "Er zijn trouwens interessante technische ontwikkelingen gaande om te zorgen dat kolencentrales straks niet vervuilender zijn dan gascentrales".

Zo is Nederland begin deze eeuw een kolenfuik ingezwommen, waar het niet meer uit durft. Miljardenclaims van grote energiebedrijven hangen dreigend boven Den Haag. Terwijl intussen toch de 25 procent uit het vonnis, die eigenlijk al van veel eerder dateert, minimaal gehaald moet worden.