Natuurtop in Parijs: Als de mens zijn leven niet radicaal omgooit, is de planeet straks onleefbaar

Vertegenwoordigers van 130 landen hebben de afgelopen week in Parijs de staat opgemaakt van de ecologische rijkdom en de waarden, die de natuur heeft voor de mens. En ze brengen vandaag een duidelijke boodschap naar buiten: de mens heeft een fundamenteel probleem. Hij pleegt roofbouw op de natuurlijke rijkdommen, ondergraaft het voortbestaan van soorten dieren en planten, en daarmee zijn eigen voortbestaan.

In beschermde gebieden en de natuurreservaten gaat het nog redelijk, maar die vormen maar enkele procenten van het aardoppervlak. Daarbuiten moeten natuur en biodiversiteit het opnemen tegen andere belangen, land- en bosbouw, mijnbouw, wegen en steden. Doorgaans trekken ze aan het kortste eind.

Urgentie

Onder de boodschap ligt een berg wetenschappelijke literatuur, bijeengebracht door het IPBES, het VN-platform voor biodiversiteit en ecosysteemdiensten, waarvan dezelfde 130 landen lid zijn. De organisatie hoopt ooit dezelfde status te krijgen als dat andere VN-platform, het IPCC, voor klimaatverandering. Na enkele decennia van wetenschappelijke rapporten, debatten en klimaattoppen, is de invloed van de mens op het klimaat nu een alom erkend probleem. De urgentie om er iets aan te doen, wordt in veel landen zo breed gevoeld, dat politici er niet meer omheen kunnen.

De vraag is of natuur en biodiversiteit diezelfde politieke lading kunnen krijgen. Probleem is dat het zulke brede begrippen zijn. Het is de kracht van IPBES en haar zwakte; ze waarschuwt voor het uitsterven van diersoorten, maar ook landdegradatie, het verdwijnen van bestuivers zoals bijen en vlinders, de biologische verarming, doordat inheemse gewassen moeten wijken voor monoculturen, de aanslagen op het leven in zee en nog veel meer. IPBES heeft sinds de oprichting een enorme hoeveelheid kennis verzameld. Maar het gevolg is dat ze niet één boodschap heeft maar tientallen.

De kern van het rapport zal zijn dat de mens er niet komt met natuurbehoud in de klassieke zin van het woord. Zijn hele leven moet op de kop, zijn produceren, zijn consumeren, zijn werken en zijn recreëren. Het bijzondere is dat die 130 landen het daarover eens zijn geworden in Parijs. Het moeilijke zal zijn om er werk van te maken. Het denken over fundamentele transities is wel tot leven gekomen, maar nog lang niet volwassen.

Top in China

De schrijvers van het rapport dat nu in Parijs wordt gepresenteerd, hopen dat het zijn invloed zal hebben op de mondiale top over biodiversiteit, die volgend jaar in China wordt gehouden. Zoals de rapporten van het IPCC invloed hadden op de klimaattoppen en de akkoorden die daar tot stand kwamen. Er zijn over het behoud van biodiversiteit in VN-verband al vele afspraken gemaakt. Die moeten op de top volgend jaar een dwingend karakter krijgen.

De aanwezigen in Parijs weten dat er nog een lange weg is te gaan is voor natuur hetzelfde gewicht krijgt als klimaat, maar ze zien redenen voor optimisme. Op de spandoeken van de klimaatspijbelaars zijn natuur en klimaat al verenigd; de leuzen gaan niet over temperatuur en zeespiegel, maar over de toekomst van het leven op deze planeet.

Lees ook:

Waardeloze natuur, bestaat die?

Wat is natuur waard? En hoe moeten we met die waarde omgaan? Twee vragen die de wetenschap bezighoudt. Geld riekt niet, maar natuur wel.