Natuurmonumenten daagt Rijkswaterstaat voor de rechter over kappen van begroeiing langs rivieren

Natuurmonumenten bindt de strijd aan tegen de kapregels van Rijkswaterstaat voor bomen en struiken in de uiterwaarden van de grote rivieren. Die zijn veel te streng, meent Natuurmonumenten. Het is voor het eerst dat een natuurorganisatie openlijk in verzet komt tegen eisen die Rijkswaterstaat stelt aan riviernatuur.

Na de extreme overstromingen in de Maas in de zomer van 2021 laaide de discussie op in hoeverre nieuwe wilde natuur langs de oevers gevaarlijk is voor de vrije doorstroming van de rivier bij hoog water. Volgens Rijkswaterstaat zorgen bomen en struiken op sommige plekken voor opstuwing. Oevervegetatie zet als het ware een rem op het stromende water en dat kan leiden tot gevaarlijke verzwakking van de rivierdijken, is de redenering van Rijkswaterstaat.

Natuurorganisaties in Limburg stellen dat hun weelderige riviernatuur in de uiterwaarden geen gevaar vormt voor de hoogwaterveiligheid. Ze baseren zich op een studie van bureau Stroming. Daarin is bekeken in hoeverre ooibos langs de Grensmaas ertoe leidde dat het hoogwater minder snel richting Noordzee stroomde. Volgens bureau Stroming zijn vooral de krappe uiterwaarden met ingesnoerde rivierdijken de oorzaak van ophopend hoogwater.

Weg met wilgen en populieren

Rijkswaterstaat, verantwoordelijk voor de veilige en vrije doorstroming van de grote rivieren, kijkt daar anders tegenaan. De rijksdienst eist het maaien en snoeien van wilgen, populieren en struiken langs de ruige Grensmaas.

De natuurorganisaties zeggen dat dit kortwieken haaks staat op afgesproken natuurdoelstellingen voor de Grensmaas. Langs de oevers van deze Limburgse rivier is met alle overheden afgesproken dat natuur de vrije hand krijgt. Dynamische riviernatuur heet dat, met ruimte voor spontaan gegroeid ooibos.

De Grensmaas, vijftig kilometer kronkelrivier van Maastricht tot Maasbracht, geldt als paradepaardje van wilde natuurontwikkeling langs de grote rivieren in ons land. De Maas wordt hier teruggebracht naar de situatie van tweehonderd jaar terug: een brede, dynamische rivier met grindbanken, nevengeulen, ooibossen, bloemrijke graslanden, ruigten en rondtrekkende grazers.

In het geweer tegen de kapdwang

Rijkswaterstaat baseert zich op de zogeheten vegetatielegger. Dat is een wettelijk instrument dat tot op de vierkante meter bepaalt op welke plek bomen en struiken mogen groeien in de uiterwaarden van de grote rivieren, met het oog op veilige doorstroming. De vegetatielegger wordt ingezet als juridisch dwangmiddel tegen beheerders van riviernatuur om te eisen dat ze op bepaalde plekken ooibos en struiken weghalen.

Natuurmonumenten heeft lange tijd deze vegetatielegger geslikt, maar komt nu voor het eerst in het geweer tegen de kapdwang van Rijkswaterstaat. “Wij vinden de vegetatielegger te eenzijdig gefocust op hoogwaterveiligheid. Ook is die te statisch om dynamische riviernatuur mogelijk te maken”, zegt Rob van Schijndel, gebiedsmanager Midden-Limburg en Grensmaas van Natuurmonumenten.

In oktober dient een zaak bij de rechtbank over de geactualiseerde vegetatielegger voor de Grensmaas. Natuurmonumenten weigert die te accepteren. Staatsbosbeheer – die ook riviernatuur beheert langs de Grensmaas – is het eens met Natuurmonumenten, maar kiest voor een polderoplossing. “Wij gaan verder in overleg met Rijkswaterstaat”, zegt Pascal Roomberg van Staatsbosbeheer in Limburg.

Meer spanningen

Ook elders langs de grote rivieren in ons land levert de vegetatielegger spanningen op met natuurorganisaties. De kapregels van Rijkswaterstaat worden als rigide ervaren, met weinig oog voor de waardevolle spontane riviernatuur. “Natuurdoelen zijn ondergeschikt bij Rijkswaterstaat. Daarmee neemt Rijkswaterstaat haar taak als natuurbeheerder niet serieus”, zegt Van Schijndel van Natuurmonumenten.

In een reactie laat Rijkswaterstaat weten dat langs de Grensmaas wel degelijk mogelijkheden zijn om riviernatuur zoveel mogelijk op z’n beloop te laten.

Na de extreme zomerse overstromingen zijn elders langs de Maas in Limburg de afgelopen tijd flink wat bomen en struiken verwijderd op last van Rijkswaterstaat. Het gaat in totaal om 82 hectare natuurlijke begroeiing op zes plekken langs de rivier in Limburg. Dat is om bij een volgende keer bij extreme regenval het vele water wel te kunnen afvoeren richting zee, aldus een woordvoerder van Rijkswaterstaat.

Lees ook:

Klimaatverandering bedreigt drinkwater voor zeven miljoen mensen in Nederland en België

Schoon water uit de kraan is op termijn niet vanzelfsprekend. Neem de Maas. Onderzoek wijst uit dat de rivier langere periodes van lage toevoer zal kennen.