‘Minister Schouten liet mij als bioboer gewoon stikken’

In de keuken van bioboerderij Louwsmar in Tytsjerk, onder de rook van Leeuwarden, staan koffie en kersenkwarktaart op tafel. Boer Gerben Engwerda viert zijn 65ste verjaardag. Het bezoek komt binnenvallen: zijn broer en schoonzus, dochters, kleinkinderen. Toch is de sfeer op de boerderij allesbehalve feestelijk. “Ze laten ons gewoon stikken”, zegt Engwerda vlak.

En ‘ze’, dat zijn vooral boerenorganisatie LTO en landbouwminister Carola Schouten. Boerin Carla Engwerda: “In de stemwijzer komen wij altijd bij de ChristenUnie uit. Maar het lijkt er niet op dat zij ook maar iets van haar ChristenUnie-beleid kan waarmaken.”

Natuurinclusief

Dit jaar stelde minister Schouten een nieuwe grens in voor de Nederlandse melkveehouderij. Het aantal melkkoeien moest terug naar het niveau van 2015, om op die manier de hoeveelheid mest binnen de Europese norm te houden. Die norm waren de Nederlandse boeren – ruim – gepasseerd, toen zij niet langer in toom werden gehouden door een limiet op de hoeveelheid melk die ze mogen produceren. De minister vond ingrijpen noodzakelijk, omdat Nederlandse boeren anders het door de EU verleende voorrecht zouden verliezen om méér mest op het land te brengen dan boeren in andere lidstaten. Dat zou een financiële strop betekenen.

Die hele discussie over hoeveelheden mest ging enigszins aan hem voorbij, zegt Gerben Engwerda. Natuurlijk las hij de agrarische pers, maar dan keek hij naar zijn eigen bedrijf: meer dan voldoende grond om alle mest van zijn koeien kwijt te kunnen, een natuurinclusieve manier van werken, verkoop van melk en vlees van de boerderij aan klanten in de regio. Hoe duurzaam wil je het hebben?

Rendabel

En toen kwam de maatregel van de minister: om het ‘mestvoorrecht’ voor Nederland te redden, mag geen enkele melkboer meer koeien hebben dan hij in 2015 had. Dus ook Gerben Engwerda niet. Terwijl hij net had geïnvesteerd in een uitbreiding van zijn stal voor 35 koeien. Die ruimte staat nu leeg, maar moet wel worden afbetaald aan de Rabobank. Engwerda: “Een gemiddelde boer heeft ongeveer 100 koeien. Ik hoopte te groeien naar 70 of 80. Dan kunnen we een rendabel gezinsbedrijf doorgeven aan een volgende generatie.”

Wat Engwerda steekt: van dat voorrecht om extra mest per hectare te mogen uitrijden maakt hij helemaal geen gebruik, met zijn kleine veestapel en grote weiland. Maar om te zorgen dat andere, grote boeren dat recht niet kwijtraken, moet ook zijn kleinschalige biologische boerderij terug naar 2015. “Ik word medeplichtig gemaakt aan iets waaraan ik part noch deel heb.”

Faillissement

Om de bank te kunnen betalen uit melkopbrengsten én omdat er namens biologische boeren bezwaarprocedures liepen tegen de nieuwe mestregels, heeft Engwerda afgelopen jaar een paar koeien meer gehouden dan eigenlijk mocht. Het kwam hem op een boete te staan: 40 duizend euro. Carla Engwerda: “Die boete houdt de zuivelfabriek automatisch in van je melkgeld. Je hebt er zelf niks over te zeggen.” Maar: de pacht, de loonwerker en het waterschap moesten ook gewoon betaald worden. Dat geld hadden de Engwerda’s niet. Een faillissement dreigde. Dat konden de kinderen – twee zonen en twee dochters – niet aanzien. Ze begonnen een crowdfundingsactie. Die heeft inmiddels ruim 36 duizend euro opgeleverd. Dat lenigt de ergste nood, maar een structurele oplossing is het niet.

Er is meer dat Engwerda steekt, zegt hij. In de nieuwe regels moet een boer voor elke nieuwe koe kostbare ‘fosfaatrechten’ kopen of leasen, bijvoorbeeld van een collega die stopt. Per koe kost dat duizenden euro’s. Om die terug te verdienen, moet elke koe zoveel mogelijk melk geven. Dus kiezen boeren voor ‘hoogproductieve’ runderrassen zoals de Holstein-Friesian. Zeldzamere rassen, zoals Fries Roodbont en Fries Zwartbont waarmee Engwerda werkt, zijn minder efficiënt en delven het onderspit. “Minder diversiteit maakt het vee kwetsbaar”, zegt Engwerda. “Ik kan niet begrijpen dat minister Schouten praat over biodiversiteit en tegelijk diversiteit onmogelijk maakt.”

Lees ook:

Nederland doet te weinig tegen mestfraude door boeren, vindt Brussel

Het ontbreekt in Nederland aan een heldere aanpak met duidelijke straffen op overtredingen van de mestwet. Dat stelt de Europese Commissie. Vanwege recente berichten over mestfraude berispt de commissie Nederland.

De Staat van de Boer

Trouw publiceerde deze zomer De Staat van de Boer, het grootste opinieonderzoek ooit onder agrariërs. Hoe gaat het anno 2018 met ze? Kijk op destaatvandeboer.trouw.nl.