Biodiversiteit
Minder droogte door kruiden tussen het boerengras: ‘Ik had nooit geleerd dat het ook zonder kunstmest kan’
Ruim 800 boeren deden de afgelopen twee jaar mee aan een project om gras te zaaien met veel kruiden. Het resultaat is minder droogte en meer biodiversiteit. Ook kunnen de boeren besparen op kunstmest.
“Hoe simpel kan het zijn”, zegt veehouder Jaco de Jong (44) uit het Friese Bantega. Jaren worstelde hij met zijn grond. Het Engelse raaigras groeide nauwelijks en hij kreeg adviezen variërend van meer kunstmest strooien tot ploegen van de droge bodem. Maar niks hielp. Sinds een paar jaar zaait hij een mengsel van gras en kruiden. “Het is onvoorstelbaar hoe dat groeit, zonder kunstmest.”
Hoe kan dat? De kruiden wortelen dieper en dat leidt ertoe dat er meer lucht en water in de bodem zit, vertelt hij. De Jong laat de koeien kort in lang gras lopen. De dieren eten van het gras, maar vertrappen het ook ten dele. Zo raakt de bodem bedekt. Dat biedt bescherming tegen de zon en er blijft meer water achter. Meer water in de bodem betekent dat het gras sneller groeit. De Jong concludeert: “Ik bespaar geld door geen kunstmest te kopen voor dit stuk grond en ik heb meer gras.”
De Jong doet net als 811 andere gangbare en een paar biologische boeren mee aan een project van boerenorganisatie LTO en duurzaamheidsorganisatie Urgenda. Hij heeft 95 koeien en 36 hectare grond. In het eerste jaar zaaide hij 6,5 hectare in met zogeheten kruidenrijk graszaad. Inmiddels is dat uitgebreid naar 14 hectare en als het aan De Jong ligt wordt het nog meer. De veehouder is nog een beetje beduusd. “Wij waren gewend om altijd kunstmest te strooien. Ik heb natuurlijk nooit geleerd dat het ook zonder kan.”
‘Concrete manier om boeren en natuur te helpen’
Boeren over een drempeltje helpen om iets nieuws te proberen is precies de bedoeling van het project, zegt initiatiefnemer Wilco Brouwer de Koning, veehouder in het Noord-Hollandse Heiloo en bestuurder van LTO Nederland. Drie jaar geleden had hij Marjan Minnesma, directeur van Urgenda, op zijn erf. “Ik legde haar uit dat kruidenrijk gras een goed alternatief kan zijn voor gebruik van kunstmest. Maar dat zaad is duurder dan zaad voor de monocultuur van Engels raaigras. Dus kopen boeren het niet. Zij zei: wil jij de boeren en zaadleveranciers oproepen om mee te doen als ik zorg voor het geld om de extra kosten te dekken?”
Het project heet ‘1001ha’, want het doel was om grasland van deze omvang in te zaaien met kruiden. Inmiddels is er 2600 hectare ingezaaid. Elke hectare met kruidenrijk grasland leidt tot een besparing van 500 kilo kunstmest, stelt Urgenda. Omdat het maken van die mest veel energie vraagt, leidt dat ook tot 1000 kilo minder uitstoot van kooldioxide. Bovendien is er meer biodiversiteit door een beter bodemleven en de verschillende soorten planten, waar weer insecten en vogels op af komen. “Dit is een concrete manier om boeren en natuur te helpen”, zegt Hanneke van Ormondt van Urgenda.
Wat kost het?
Graszaad met kruiden voor één hectare kost minimaal 300 euro. Dat is het dubbele van zaad voor monotoon Engels raaigras. Daarom kopen boeren het kruidenrijke zaad niet snel. In het project ‘1001ha’ wordt het prijsverschil grotendeels weggenomen. Duurzaamheidsorganisatie Urgenda legt per hectare 150 euro bij. Dat geld is opgehaald bij het ministerie van landbouw, provincies en ook bij particulieren. Er is inmiddels 390.000 euro uitgegeven. “Voorlopig hebben we de overheid en giften van burgers nog nodig om boeren over de streep te trekken. Op den duur zou het zonder subsidie moeten kunnen. Dan merken boeren dat zij de hogere kosten van het zaad dik terugverdienen met lagere of geen kosten voor kunstmest”, zegt Hanneke van Ormondt van Urgenda.
De bedoeling is dat de boeren geen kunstmest strooien omdat de kruiden voldoende stikstof in de grond brengen. Dierlijke mest is wel nodig, zegt Brouwer de Koning. Maar iedere boer mag het op zijn eigen manier doen. “Het project is laagdrempelig. Wij stellen geen voorwaarden”, zegt hij.
Omgekeerde wereld
Het gras met kruiden kan ook een alternatief zijn als boeren volgend jaar minder mest mogen uitrijden. Nederland dreigt een uitzonderingspositie, die extra bemesting toestaat, te verliezen. “Daardoor worden boeren gedwongen om minder dierlijke mest en meer kunstmest op het grasland te rijden. Dat is de omgekeerde wereld”, zegt Brouwer de Koning.
De Jong is tevreden over de resultaten. Ook bij andere boeren is het effect overwegend positief, zegt Brouwer de Koning. Er wordt niet gemeten. “De omstandigheden zijn overal anders. Bijvoorbeeld: de een zit op zandgrond, de ander op veen. Het resultaat is ook afhankelijk van het moment waarop je zaait. Probeer het maar.”
Wel is volgens de LTO-voorman duidelijk dat het draagvlak groeit. Uit een enquête blijkt dat driekwart van de boeren dik tevreden is. “Ze vinden het spannend maar boeren beginnen eraan te wennen. De resultaten worden beter.” De collega’s van Jaco de Jong reageren soms sceptisch, zegt hij. “Boeren zijn nogal afwachtend van aard.”
Lees ook:
Boeren kunnen weer aan de kruiden
Vorig jaar begon de derde ronde van ‘Kruidenrijk Grasland’.
Boeren herontdekken de functie van biodiversiteit: ‘Het herstel heeft tijd nodig, vooral als het om insecten gaat’
Op het erf en land van Luuk Hoenderken krioelt het van het leven. Met drie andere boeren doet hij mee aan de proeftuin natuurinclusieve landbouw Drentsche Aa. Ecologen komen een paar keer in het seizoen soorten tellen.
Op zoek naar het ideale grasland dat CO2 opslaat en hoosbuien opvangt
Bij CO2-opslag denken we al snel aan bomen. Maar bloemrijke graslanden slaan ook veel koolstof op. Bovendien beschermen ze tegen extreme weersomstandigheden. En laat het Nederlandse landoppervlak nou voor 30 procent uit grasland bestaan. In 352 containers onderzoekt de Universiteit Utrecht het grasland van de toekomst.
