Helemaal legaal is zijn werkwijze nog niet, maar toch staat rattenjager Jos Kruis pal achter zijn ‘ecologische’ bestrijdingsmethode die langzaam terrein wint: ratten afschieten met een luchtbuks. “Als we af willen van bestrijding met gif, is dit echt de enige manier.”
De koeien in het Utrechtse Bunnik eten in hun stal rustig van hun krachtvoer, terwijl voormalig ICT-expert Jos Kruis vlak naast de dames zijn wapen aanlegt. De moderne luchtbuks met daarop een infraroodlamp, infraroodkijker, computer en geluidsdemper geeft hem het uiterlijk van een sluipschutter of een commando op geheime nachtelijke missie. Zijn kijker gaat de voergang in het midden van de stal af, maar geschoten wordt er niet. “Nog te vroeg, het licht is nog aan en de boer is hiernaast nog aan het melken”, verklaart Kruis. Daarom zijn er nog geen ratten. “Als het hier stil wordt en het licht gaat uit, komen ze tevoorschijn.”
De rattenjager uit Houten wordt steeds vaker door agrariërs ingehuurd om met zijn wapen rattenoverlast te bestrijden. “Elke boer heeft ratten”, zegt Kruis, “en als je er niks aan doet, knagen ze alles kapot.”
Harde cijfers zijn er niet, maar de gegevens en signalen die bij RIVM en Kennis- en Adviescentrum Dierplagen binnenkomen, doen vermoeden dat rattenoverlast zowel bij boeren als in de bebouwde kom toeneemt. Daarbij gaat het naast de bruine ook steeds vaker om de zwarte rat, die vaker gebouwen uitkiest om in te huizen.
Het is nog vroeg in de avond, maar buiten is het al donker, dus de rattenjacht gaat verder op het erf. Het is het erf van een boer waar Kruis regelmatig oefent en zijn apparatuur afstelt. “Hier is vaak wat te schieten, het is een beetje een rommelboer”, zegt Kruis, wijzend op de hopen stro en verfrommeld plastic op het erf. “Hier wonen de ratten onder en ’s nachts glippen ze via gaten en kieren de stal in. Meestal loop ik in het donker door de stallen schiet soms de ene rat na de ander.”
‘In klemmen sterven ratten vaak een pijnlijke dood’
Kruis loopt met een handkijker voor zijn ene oog langzaam tussen de stallen door. “Ik kijk nu met een warmtebeeldcamera”, zegt Kruis. “Daarmee spoor ik de ratten op. Maar hiermee zie ik alleen witte vlekken, dus op mijn wapen gebruik ik een infraroodkijker, daarmee kan ik perfect de contouren zien en een rat op de juiste plek raken, zodat hij meteen dood is. Ik schiet ze hiermee vlak voor de neus van een koe dood, soms zonder dat de koe het door heeft.”
En daarmee is het schieten van ratten een ‘humane’ methode, vindt Kruis. “In klemmen sterven ze vaak een pijnlijke dood en dat geldt ook voor gif. Bovendien heb je bij gif te maken met doorvergiftiging, schieten is veel milieuvriendelijker.”
Die zogenoemde doorvergiftiging kost het leven aan talloze wilde vogels en zoogdieren, bleek een jaar geleden uit een onderzoek diverse bureaus in opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Door het eten van vergiftigde ratten en muizen krijgen ook steenmarter, steenuil, vos, bunzing, kerkuil en buizerd het gif binnen.
Het dier is op slag dood
Ook zangvogels eten van het gif, waarna de vogeljagende havik en sperwer weer worden vergiftigd. “Ik ben zelf ooit met het schieten begonnen toen ik een grote tuin had met kippen en ook steenuilen en kerkuilen”, zegt Kruis. “Toen ik last van ratten kreeg, wilde ik absoluut geen gif gebruiken, want ik vreesde voor onze uilen. Toen ben ik met het schieten begonnen. Later werd ik steeds meer door anderen gevraagd en nu ik met pensioen ben is het een bedrijf geworden.”
Kruis houdt in bij de mesthoop en overhandigt de kijker. Een kleine witte vlek licht op aan de rand van de bak. “Gewoon broei in de mesthoop”, concludeert Kruis na een blik door de infraroodkijker. “Eerder jaagde ik met warmtebeeld, maar daardoor weet je niet goed wat je schiet. Infrarood is veel veiliger en preciezer. Ik raak 95 procent in een keer, en het dier is opslag dood.”
Wat Kruis doet, werd volgens hem altijd al door boeren gedaan. Illegaal weliswaar, want schieten op ratten is eigenlijk niet toegestaan. Tegenwoordig verlenen provincies ontheffingen aan rattenjagers die hun vakbekwaamheid kunnen aantonen. “De publieke opinie is wel wat veranderd”, merkt Kruis. “Daarom ben ik er open over, en ik heb ook gewoon een bedrijf met KVK-nummer, ik betaal belasting en werk waar mogelijk met ontheffingen. Ooit was het not done om ratten te schieten, ook onder jagers en schutters. Maar Nederland komt om in de ratten en dit is een dier- en milieuvriendelijke manier van bestrijding. Gebruik van rattengif is voor particulieren al verboden en wordt ook voor boeren en ongediertebestrijders steeds moeilijker gemaakt. Dit is dan echt de enige manier om rattenoverlast aan te pakken.”
‘Deze rat heeft ons gezien’
Mede daarom hoopt hij dat het legaal werken makkelijker wordt gemaakt. “Het aanvragen van een ontheffing is vaak een hoop gedoe en de regels en procedures zijn bij elke provincie weer anders”, zegt Kruis. “En soms moet je aan eisen voldoen waarvan je je afvraagt wie dat verzonnen heeft. Ik moet echt mijn best doen om zo legaal mogelijk te werken.”
Jos Kruis is een van de zeker veertig rattenjagers in Nederland. Momenteel zet hij een vereniging op van ecologische rattenbestrijders, die onder andere gaat lobbyen voor betere regels. “Dit moet door de provincies beter geregeld worden, of de wetgeving moet worden aangepast.”
Vlakbij de stal houdt Kruis weer stil. Hier loopt wel een rat rond. “Daar, tussen die pallets en machines.” Kruis legt aan, kijkt afwisselend door warmte- en infraroodkijker en besluit te verplaatsen. Een schot valt er niet. “Deze heeft ons gezien, hij verstopt zich steeds. Ik moet ‘m echt goed in het vizier hebben voor ik schiet. Het feit dat ik per rat betaald krijg, helpt wel om het zorgvuldig te doen.”
De vanwege corona afgekondigde avondklok nadert, voor nu houdt Kruis het voor gezien. “Bij een betaalde klus ga ik tot laat door en slaap ik in mijn camper. Ik ga niet na negen uur de weg op. Ik heb geen zin om te moeten uitleggen waarom ik tijdens de avondklok rondrijd met een wapen in de auto. Zo voorzichtig ben ik dan ook wel weer.”
Lees ook:
De sperwer, de hermelijn en de naaktslak: ook in hun bloed zit dodelijk rattengif
Gif waarmee boeren en bedrijven ratten en muizen bestrijden, verspreidt zich verder door de voedselketen dan gedacht. Met potentieel dodelijke gevolgen.
Voorkom de plaag, vang ratten zonder gif
‘Verdelgers’ werden ze vroeger genoemd, de mensen die ratten kwamen bestrijden. Tegenwoordig praat de beroepsgroep liever over het voorkómen van dierplagen. ‘En als we al ongedierte bestrijden, dan het liefst zonder gif.’
